Դասարանական — Հայոց պատմություն
Առաջադրանք 1. Ազատագրական շարժումները 18-րդ դարի 30-80 թվականներին/ դասագիրք էջ 21-27 /
Հայկական ինքնավարությունն Արցախում/ Խամսայի մելիքություններ//էջ 21-22, առ.1,2/
Տանը
Փոքրիկ ուսումնասիրություն/մեկ էջի սահմանում/
- Ներկայացնել Նադիր շահի պատմական կերպարը:
Հայաստանում Նադիրի վարած քաղաքականությունն ընդգրկում էր ռազմական, վարչաքաղաքական և առևտրատնտեսական ոլորտները: Հայ – իրանական գործակցությունըդրսևորվում է նաև Ամենայն հայոց կաթողիկոսության նկատմամբ Նադիրի բարյացակամվերաբերմունքով: Նա ապօրինի հարկերից ազատեց Էջմիածնի կալվածքները, ըստ արժանավույնգնահատեց ու մեծացրեց աշխարհիկ և հոգևոր հայ իշխանավորներին: Լինելով հեռատեսքաղաքական գործիչ ու հմուտ դիվանագետ՝ Նադիրը հասկանում էր տեղական բնակչությանկարևորությունը հակաթուրքական պայքրում: Նրա բանակում էին Դիզակի մելիք Եգանը, Գեղարքունիքի մելիք Շահնազարը, Երևանի մելիք Հակոբջանը և ուրիշներ:
- Հայերի նկատմամբ նրա վարած քաղաքականության դրական, բացասական կողմերը:
Շահ հռչակվելուց հետո Նադիրը դաժան հաշվեհարդար տեսավ այն ցեղերի հետ, որոնքօժանդակել էին թուրքական զորքերին։ Արցախի հարթավայրից տեղահանեց ևԽորասանաքսորեցայնտեղ բնավորված թուրքամետ ջևանշիր քոչվոր ցեղին։ Նույն թվականին (1736) ՆադիրըԱրցախնանկախ հայտարարեցԳանձակի խանությունից՝ դարձնելով այն առանձինվարչական միավոր։ Նա վերահաստատեց Արցախի ներքին վարչական բաժանումն ու մելիքներիժառանգական իրավասությունները։ Այդուհետև Արցախի (Ջրաբերդի, Գյուլիստանի, Խաչենի, Վարանդայի և Դիզակի) մելիքությունները սկսեցին անվանվելԽամսայի (հինգ) մելիքություններ։Դրանց կառավարիչ նշանակվեց Դիզակի մելիք Եգանը, որը միավորում էր նաև Արցախի մելիքներիռազմական ուժերը։ Վերջինս ստացավ նաև խանի տիտղոս։ Մելիք Եգանի մահից հետոկառավարչի պաշտոնն անցավ նրա որդի Արամին, իսկ այնուհետև վերջինիս եղբորը՝ մելիքԵսայուն։
Նադիր շահի կառավարման ժամանակ Արցախի մելիքները պահպանեցին իրենց բոլոր նախկինիրավունքները։ Յուրաքանչյուր մելիք ուներ իր զորքը, որն անհրաժեշտության դեպքում կարող էրհասնել 1000-1500 զինվորի։ Արցախի մելիքությունների սահմանները տարածվումէինԳանձակիցմինչևԱրաքսգետը։ Նադիր շահի մահից հետո ևս հայ մելիքները հաջողությամբխափանում էին Արցախի հարևանությամբ հաստատվելու մուսուլմանների բոլոր փորձերը ևավերում նրանց հիմնադրած ամրությունները։ Արցախի հարթավայրային մասում մուսուլմաններըերկար ժամանակ զբաղված էին ավարառությամբ ու կողոպուտներով։ Նրանք հաճախակիհարձակումներ էին գործում հայ մելիքների տիրույթների վրա։
- Հիմնավորիր կամ հերքիր Նադիր շահի օրոք Խամսայի մելիքությունների արտոնյալ կարգավիճակը:
Նադիրիայսձեռնարկումներըհայհասարակական–քաղաքականկյանքըղեկավարողանձանցստիպեցինարագևճիշտկողմնորոշվել՝որդեգրելովքաղաքականնորուղեգիծ։Այժմնրանքանելիքունեինոչթեինչ–որանորոշխոստումներիուդրանցապավինածհույսերի, այլհաստատունխոսքիևգործիհետ։Այսպես՝ՆադիրըԱրարատյաներկրիքալանթարնշանակեցԳեղարքունիքիևՍողքիտերՄելիքջանՄելիք–Շահնազարյանցին։ԴաԵրևանիխանիցհետոամենակարևորևազդեցիկպաշտոննէր, որովերկրամասիներքինգործերիտնօրինությունըվերապահվումէրհայմելիքներին։ՇահիհրովարտակներովմեծիրավունքներիտիրացանհատկապեսՍյունիքիևԱրցախիմելիքները։
Աղբյուրներ՝ Արցախի կիսանկախ հայկական իշխանությունը XVIII դարի 30-40-ական թվականներին: Նադիր շահը և հայերը: Խամսայի մելիքությունների ստեղծումը
