1.Helen gets up at half past seven every day.
2.Helen often eats fast food for lunch .
3.Helen usually meets her friends for coffee in the evening.
4.Helen watch a film at the cinema once a week.
5.Helen rarely goes to the gym.
6.Helen has a driving lesson twice a week.
ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԻ ԿՈՎԿԱՍՅԱՆ ՃԱԿԱՏԸ
Առաջին աշխարհամարտը սկսվեց 1914 թ. օգոստոսի 1–ին: Պատերազմն ընթանում էր մեծ տերությունների երկու խմբավորումների` Անտանտի և Եռյակ (մեկ տարի անց՝ Քառյակ) միության միջև: Գերմանիային հաջողվեց օսմանյան Թուրքիային ներգրավել իր դաշինքի մեջ՝ խոստանալով աջակցություն Անտանտի դեմ պատերազմի ժամանակ: Պանթյուրքական այդ ծրագրի իրագործման ճանապարհին լուրջ խոչընդոտ էին հայերն ու Հայաստանը: Հետևաբար Օսմանյան կայսրության պատերազմի մեջ մտնելու հիմնական նպատակներից էր նաև հայ ժողովրդի բնաջնջումը։ Ռուսաստանը ձգտում էր տեր դառնալ սևծովյան նեղուցներին և Կ. Պոլսին, նվաճելու Արևմտյան Հայաստանը, ամրապնդելու իր դիրքերն Իրանում: Թուրքերը կենտրոնացրել էին 300–հազարանոց երրորդ բանակը: Երբ գերմանական ու թուրքական ռազմանավերը
1914 թ. հոկտեմբերի 16–17–ը անսպասելի հարվածներ հասցրին Ռուսաստանի սևծովյան նավահանգիստներին, ռուսական կառավարությունը պաշտոնապես պատերազմ հայտարարեց Օսմանյան կայսրությանը: Պատերազմի սկզբում ռուսները ունեին մոտ 182–հազարանոց զորք: Կովկասյան ճակատում առաջին նշանավոր իրադարձությունը Սարիղամիշի ճակատամարտն էր (1914 թ. դեկտեմբերի 9–ից 1915 թ. հունվարի 5–ը): Միաժամանակ թուրքերը հարձակման էին անցել Իրանի հյուսիսում: 1915 թ. հունվարի դրությամբ այդ վայրերից մոտ 50000 հայ էր ներգաղթել Այսրկովկաս: Ռուսական կովկասյան բանակը 1915 թ. գարնանը գրավեց Թավրիզը, Վանը: Անսպասելիորեն Վանի զորախումբը 1915 թ. հուլիսի կեսերին նահանջեց: Ռուսական զորքը օգոստոսի սկզբին վերստին նվաճեց նախկին դիրքերը: Ռուսական զորքերը 1915 թ. վերջից
անցան վճռական գործողությունների: 1916 թ. փետրվարի 3–ին նրանք գրավեցին Էրզրումը: Դա Կովկասյան ճակատում ռուսների ամենախոշոր հաղթանակն էր: Այնուհետև կովկասյան բանակը գրավեց Տրապիզոն, Երզնկա և Բաբերդ քաղաքները:
Այսպիսով` Ռուսաստանը 1916 թ. ամռան վերջին գրավել էր իր դաշնակիցներ Մեծ Բրիտանիայի և Ֆրանսիայի հետ որոշված` Օսմանյան կայսրությունից իրեն
հասանելիք տարածքները և շատ քիչ փոփոխություններով այդ դիրքերում մնաց մինչև 1917 թ. վերջը:
ՀԱՅ ԿԱՄԱՎՈՐԱԿԱՆ ՇԱՐԺՈՒՄԸ
Հայերի աջակցությունը պատերազմի դեպքում ստանալու նպատակով Անդրկովկասի ռուսական իշխանությունները 1914 թ. աշնան սկզբներին դիմեցին գործնական քայլերի: Կովկասի փոխարքա Վորոնցով–Դաշկովի և Հայոց ազգային բյուրոյի ներկայացուցիչների միջև տեղի ունեցան բանակցություններ, ձեռք բերվեց փոխադարձ համաձայնություն: Գրեթե ոչ ոք կասկած չուներ ռուսական բանակի արագ հաղթանակի հարցում: Ազգային բյուրոն գլխավորեց հայ կամավորական շարժման կազմակերպչական աշխատանքները: Ջոկատների ձևավորմամբ անմիջականորեն զբաղվում էր բյուրոյի կազմած գործադիր մարմինը: Երկիրն ազատագրելու կոչին արձագանքեցին հազարավոր հայեր: 1914 թ. նոյեմբերի սկզբին արդեն ձևավորվել էին կամավորական չորս ջոկատներ: I ջոկատը՝ Անդրանիկ, II ջոկատը՝ Դրոն, III ջոկատի՝ Համազասպը, IV ջոկատինը՝ Քեռին: Շուտով կազմավորվեց ևս երկու ջոկատ՝ V ջոկատը՝ Վարդանը, VI ջոկատ՝ Ա. Ջանփոլադյանը: Առաջինը ռազմի դաշտ մեկնեց I ջոկատը: 1915 թ. ապրիլի սկզբին II, III, IV և V ջոկատները Քանաքեռում միավորվեցին: Ստեղծվեց Արարատյան գունդը՝ Վարդանի գլխավորությամբ, որը շուտով մեկնեց ռազմի դաշտ: Էջմիածնում նրանց օրհնեց Ամենայն հայոց կաթողիկոս Գևորգ Ե–ն: Բայազետ հասնելով՝ գունդը միացավ ռուսական զորաջոկատին, որն առաջադրանք էր ստացել` հարձակվելու Վանի ուղղությամբ: 1915 թ. հայոց գունդն անցավ հարձակման՝ Վանի պաշտպաններին օր առաջ օգնության հասնելու նպատակով: Մայիսի 5–ին 150–հոգանոց հայկական հեծյալ ջոկատն առաջինը մտավ հայոց հինավուրց մայրաքաղաք, հաջորդ օրը Վան հասան Արարատյան գունդը և ռուսական զորաջոկատը: Հայ կամավորների միացյալ գունդը շուտով ազատագրեց Շատախի և Մոկսի գավառները: Վանի ընդհանուր նահանջի ժամանակ հայ բնակչության հետ հարկադրված նահանջեցին նաև հայ կամավորները: Միառժամանակ տիրած հիասթափությունից հետո կամավորական շարժումը 1915 թ. աշնանը կրկին թափհավաքեց: Համալրվեցին նախկին վեց ջոկատները: Ստեղծվեց ևս 2 ջոկատ, VII ջոկատ՝ Հ. Արղությանի, VIII ջոկատը՝ Նիկոլ Աղբալյան: Կամավորների ընդհանուր թիվը 1915 թ. վերջին և 1916 թ. սկզբին հասավ 10 հազարի: Հայկամավորները կրկին մեկնեցին ռազմի դաշտ ու փառքով պսակեցին իրենց և ազգի պատիվը: 1916 թ. հունվար–փետրվարին հայկական ջոկատները ազատագրեցին Խնուսը, Մուշը, Բիթլիսը: 1916 թ. մայիսի 15–ին, զոհվեց IV գնդի հրամանատարը՝ Քեռին:Ռուսական իշխանություններն իրազեկ էին հայերի ինքնավարական և անկախական նպատակներին և որոշեցին լուծարել հայկական ջոկատները: Հայոց ազգային բյուրոն կարողացավ դրանցից կանոնավոր զորամիավորներ ստեղծելու իրավունք ձեռք բերել: 1916 թ. ամռանը կամավորական 8 ջոկատները վերակազմավորվեցին վեց հայկական հրաձգային գումարտակների: Դրանք մտան ռուսական կանոնավոր զորքերի կազմը: Այսպիսի շարունակություն գտավ հայկական ազգային զինուժի պատմությունը Կովկասյան ճակատում:
1). Ավագ դպրոց֊վարժարանի սովորողների մուտքը վերադասավորված քիմիայի լաբորատորիա
2). Ծանոթացում միմյանց հետ և «Հեղինակային կրթական ծրագրով իրականացվող նախագծերի և առաջադրանքների փաթեթների» հետ։
3). 7,8- րդ դաս. անցածի կրկնողություն. Թեմաները՝ Ֆիզիկական մարմին և նյութ:Ինչ՞ էնյութը, պարզ և բարդ նյութեր, անօրգանական և օրգանական նյութեր:Մաքուր նյութեր, խառնուրդներ(համասեռ և անհամասեռ): Նյութի հատկությունները՝ ֆիզիկական, քիմիական, ֆիզիոլոգիական:
Հարցեր և վարժություններ.
Ֆիզիկական մարմին են կոչվում մեզ շրջապատող բոլոր առարկաները: Յուրաքանչուր ֆիզիկական մարմին ունի որոշակի ձև, զանգված ու ծավալ: Բոլոր ֆիզիկական մարմինները կազմված են նյութերից: Ֆիզիկական մարմիններ են ՝ սեղանը, մատիտը, քանոնը, թեյնիկը։
Ներկայումս մարդկությանը հայտնի է մոտավորապես 30 միլիոն նյութ: Նյութերը լինում են պարզ և բարդ։ Պարզերը ՝ 400, իսկ բարդերը ՝ 30 միլիոն։ Պարզերը լինում են մետաղ և ոչ մետաղ։ Բարդերը լինում են անօրգանական և օրգանական։
Այն ամենը, ինչ տեսնում ենք մեր շուրջը, նյութ է։ Նյութը կազմված է մասնիկներից։ Նյութը միմյանց հետ փոխազդող մասնիկների(ատոմ, մոլեկուլ, իոն) համախումբ է, իրեն բնորոշ բաղադրությամբ, կառուցվածքով, հատկություններով ՝ զանգվածով, ծավալով օժտված։ Նյութերը գտնվում են պինդ, հեղուկ և գազային վիճակներում։ Բարդ նյութերը կազմված են մի քանի տարբեր տարրերի ատոմներից, իսկ պարզ նյութերը մեկ տարրի ատոմներից։ Օրգանական են այն բարդ քիմիական միացությունները, որոնց մեջ մտնում է ածխածինը։
v Բաղադրությամբ?
v Կառուցվածքով?
v Հատկություններով?
Նյութը օժտված է ֆիզիկական, քիմիական և ֆիզիոլոգիական հատկություններով։ Ֆիզիկական հատկություններն են նյութի ագրեգատային վիճակը, գույնը, հոտը, համը, լուծելիությունը ջրում, պլաստիկությունը, խտությունը, ջերմա և էլեկտրահաղորդականությունը և այլն: Նյութի քիմիական հատկությունները, դա նյութի փոխազդեցությունն է այլ նյութերի հետ և նոր նյութերի առաջացումը: Նյութի ֆիզիոլոգիական հատկություններն են այդ նյութի ազդեցութությունը կենդանի օրգանիզմների վրա:
Կա մարդկությանը հայտնի 118 քիմիական տարր։ Վերջին տարրը հայտնաբերել է հայ քիմիկոս Յուրի Հովհաննիսյանը, և վերջին տարրի անվանումն իր անունով է ՝ Oգանեսոն տարր։
Мой любимый фильм - аниме, называемое немым голосом, мне оно очень нравится, я знаю, что не многие люди смотрят аниме, но я действительно люблю этот фильм, и он учит некоторым глубоким вещам, о которых говорят не многие фильмы краткое содержание фильма: Когда над ученицей начальной школы с ослабленным слухом безжалостно издеваются, она переводится в другую школу. Спустя годы один из ее бывших мучителей намеревается загладить свою вину. В этом фильме рассказывается о проблемах глухих людей в общении в этом обществе и о других вещах. Мне очень нравится этот фильм, и другим людям стоит его посмотреть, чтобы
Այսօր կարդացի Սարոյանի “Ծիծաղը”։ Առաջին հայացքից թվում է՝ պատիժը ո՞ րն է, դե ծիծաղիր, բայց դա պատիժ էր, որ անհնարին էր կատարել։ Անհնարին է ծիծաղել հենց այնպես, ուղղակի։ Ուսուցչուհու համար էլ էր դժվար, նա իրեն զգացել էր արհամարհված։ Տղան ծիծաղեց այն բաների վրա, որը ծիծաղելի չէր, իսկ հետո սկսեց անընդմեջ բարձր ձայնով լաց լինել։ Ուսուցչուհին սթափվեց, տխրեցին երկուսն էլ և բաժանվեցին։ Ինձ թվում է տղան էլ, ուսուցչուհին էլ հասկացան, թե որտե՞ ղ են սխալվել։ Միգուցե՞ պետք չէր բարձր ծիծաղել նոր ուսուցչուհու մտնելու պահին, իսկ ուսուցչուհին պետք է դասարան մտնելուց առաջ դրսում թողնի իր հոգսերը և դասարան մտնի ժպիտով։ Պետք չէ երեխաներին պատժել և հիասթափեցնել։
Երբ բառի վերջից վանկ կամ վանկեր են ավելանում, որոշ ձայնավորներ և երկհնչյուններ փոփոխության են ենթարկվում: Օրինակ՝ վեճ-վիճաբանություն, սուր-սրել, գույն-գունավոր:Նկատելի է, որ վեճ բառի ե-ն դարձել է ի, սուր բառի ու-ն՝ ը, իսկ ույ երկհնչյունը՝ ու: Այս երևույթը կոչվում է հնչյունափոխություն:
Առաջադրանքներ՝
1.Համեմատիրդ եմ-դիմաց գրված բառերը և ցույց տուր, թե հնչյունական ինչ փոփոխություններեն տեղիունեցել.
Օրինակ՝ ջուր-ջրծաղիկ (ու-ն գաղտնավանկի ը)
ծաղիկ-ծաղկաման (ի-ն սղվել է)
համբույր-համբուրել (ույ-ու)
հին-հնամենի (ի-ն սղվել է ), բազուկ-բազկաթոռ (ու-ն զզվել է), պատիժ-պատժել (ի-ն զղվել է), ողջույն-ողջունել (ույ-ն սղվել է), աշխույժ-աշխուժություն(ույ-ն սղվել է), մատյան-մատենագիր (այ-ն սղվել է) , պարտեզ-պարտիզան (ե-ն սղվել է ), գլուխ-գլխավոր ( ու-ն սղվել են ), էշ-իշամեղու ( է-ն սղվել է ):
2. Տրված բառերի վերջից բաղադրիչներ ավելացնելով՝բառեր կազմիր այնպես, որտեղի ունենա հնչյունափոխություն:
ա) բուրդ-բրդոտ, սիրտ-սրտաբաց, կույր-կուրացած, ճահիճ-ճահճուտ, ալյուր-այլրոտ , կեզ-կիզող ,ատամնաբույժ-ատամնաբուժարան։
բ) վիշտ- վշտագին, թույլ-թուլորեն, ծնունդ-ծննդան, հաշիվ-հաշվել, արթուն-արտնանալ, հույն-հունաստան, տույժ-տուժել
3.Վերականգնիր տրված բառերի անհնչյունափոխ ձևերը՝
ձնծաղիկ, թխահեր, սառցահատ, երգչախումբ, կիսել, ըմպանակ, մեղվապահ, հունական, կղզյակ:
4.Դո՛ւրս գրիր այն բառերը, որոնցում կան հնչյունափոխված արմատներ. վերականգնիր անհնչյունափոխ ձևերը։
Գրադարան, մայրուղի, կատվազգի, զարդանախշ, գլխապտույտ, խնձորենի, լեզվաոճական, երկաթապատ, շինարարական, լուսանկար, գյուղամեջ, մայթեզր, կուտակել, բառիմաստ, ջրապտույտ, տուֆակերտ, սրբապատկեր, ուղղաձիգ։
Է(ե) ձայնավորի հնչյունափոխությունը
1.Համեմատիր դեմ-դիմաց գրված բառերը և ցույց տուր, թե հնչյունական ինչ փոփոխություններ են տեղի ունեցել.
Հովհաննես-Հովհաննիսյան, անեծք-անիծել, դեմ-դիմանկար, վրեժ-վրիժառու, վեպ-վիպասան
2. Տրված բաղադրիչները միացնելով բառեր կազմիր, ուշադրություն դարձրու հնչյունափոխությանը: Օրինակ՝ կես+ա+դեմ-կիսադեմ
Ծաղիկ+ա+ձոր, շեկ+ա+հեր, վեմ+ա+փոր, մեգ+ա+պատ, գես+աստղ, սեր+առատ, հանդես+ություն, պատվեր+ա+տու, բնագետ+ություն, հրավեր+ա+տոմս:
3. Վեճ, նվեր, տեր, մեջ, գեր արմատներից 2-ական բառ կազմիր այնպես, որ տեղի ունենա հնչյունի փոփոխություն:
4. Հետևյալ բառերից փակագծերում տրված բառերի և մասնիկների օգնությամբ կազմիր նոր բառեր՝ ենթարկելով անհրաժեշտ հնչյունափոխության:
Գեր (անալ), կես (ատ), հայրենասեր (ություն), մեգ (ապատ), էշ (ատեր), պարտեզ (պան), զեն (ակիր), հրավեր (ատոմս), էշ (այծյամ), գրագետ (ություն), տեր (անալ), վեպ (ագիր):
5. Գտիր հետևյալ բառերի հնչյունափոխված մասը և վերականգնիր անհնչյունափոխ ձևերը՝
դիզել, կիսամուշտակ, վիպական, իջևանել, պատվիրել, սիրալիր, իջվածք, տիրական, սիզավետ, զինել:
ի ձայնավորի հնչյունափոխությունը
1.Համեմատիր դեմ-դիմաց գրված բառերը և ցույց տուր, թե հնչյունական ինչ փոփոխություններ են տեղի ունեցել.
Սարգիս-Սարգսյան, միրգ-մրգատու, ջիղ-ջղային, կաղին-կաղնի, որդի-որդյակ, կռիվ-կռվել, խիղճ-խղճալ, կծիկ-կծկել, մահիճ-մահճակալ, կոշիկ-կոշկեղեն, նկարիչ-նկարչությու, կղզի-կղզյակ
2. Տրված բառերը տեղադրիր տրված շարքերում՝
ի-ն սղվել է (չի արտասանվում)-
ի-ն դարձել է ը, որը չի գրվում-
Մկրտչյան, նարնջագույն, վարչություն, վերջնական, դեղնավուն, գեղեցկանալ, փոթորկալի, մրրկածուփ, բժշկական, սկզբնակետ, կնքել, վրձնահարված, նկարչական, սրտամորմոք, կարմրավուն:
3. Բառերը տեղադրիր համապատասխան շարքերում՝
որդյակ, քաղաքացիություն, տարեվերջ, աղավնյակ, ուղենիշ, գերություն, գերեվարել, հոգեբան, ոսկեթել, ոսկերիզ, փոշոտ, բարություն, բարեպաշտ, ուղեգորգ, թշնամանալ, փոշեծածկ, կենդանություն, կղզիանալ, այգեպան, տարեդարձ, որդեգրել:
Բառավերջի ի-ն
ա) Դարձել է ե-
բ) Ընկել է-
գ) դարձել է յ-
դ) պահպանվել է-
4.Հետևյալ բառերից փակագծերում տրված բառերի և մասնիկների օգնությամբ կազմիր նոր բառեր՝ ենթարկելով անհրաժեշտ հնչյունափոխության:
Թիվ (նշան), գին(ցուցակ), ուղի(գիր), միս(գործ), գարի(հաց), ծաղիկ(թերթ), դեղին(մորթ), խնդիր(գիրք), սիրտ(ցավ), բարի(կամ), այգի(պան), հոգի(ակ), երկիր(բան):
ՈՒ ձայնավորի հնչյունափոխությունը
1.Համեմատիր դեմ-դիմաց գրված բառերը և ցույց տուր, թե հնչյունական ինչ փոփոխություններ են տեղի ունեցել.
մուր-մրոտ, մեղու-մեղվաբույծ, նուռ-նռնենի, առու-առվակ, աղմուկ-աղմկել, սուր-սրամարտ, ծուխ-ծխախոտ, ածուխ-ածխահանք, մասուր-մասրենի, բլուր-բլրակ, թթու-թթվաշ, ապուշ-ապշել:
2. Տրված բառերից յուրաքանչյուրով 2-ական բառ կազմիր այնպես, որ տեղի ունենա հնչյունի փոփոխություն՝
լուռ, սուտ, ջուր, հուր, մութ, ձուկ, տուն, սուրբ:
3. Հետևյալ բառակապակցությունների դիմաց համապատասխան բառեր գրիր: Օրինակ՝ հրդեհ հանգցնող-հրշեջ
լուր բերող, սուտ խոսող, ձուկ որսացող, տունը պահող, ծուխը տնից հեռացնող, ջուր կրող, հաճախ լուռ մնացող, թթի ծառ, լեզվի մասնագետ, ձվի ձև ունեցող:
4. Վերականգնիր հետևյալ բառերի առաջին բաղադրիչի անհնչյունափոխ ձևը: Օրինակ՝ ծաղկաբույլ-ծաղիկ:
մտամոլոր, վիրաբույժ, զինագործ, ըմպանակ, գրադարակ, երկնասույզ, լծկան, սրընթաց, կիսալուսին, մրրկահույզ, բուսաբան:
5. Շարքերից ընտրիր իմաստով մոտ բառերը՝
ա) ջրել, մթնել, գլխավորել, ամրանալ, խորհրդածել, ապշել
բ) զարմանալ, մտորել, խավարել, պնդանալ, ոռոգել, առաջնորդել
6. Որոշիր, թե ինչ հնչյունափոխության է ենթարկվել ու ձայնավորը հետևյալ բառերում, գրիր տրված օրինակի պես՝Օրինակ՝ ցրտահար-ցուրտ (ու-ը)
ցրտահար, գլխային, գարնանային, լեզվակ, ձվակեր, գնդաձև, շնչավոր, նռնենի, խորհրդավոր, շրթնային, բրդատու, նրբագեղմ, ամրացնել, թթվել, առվահան, կատվախաղ, լծկան, ձկներ:
7. Հետևյալ բառերից փակագծերում տրված բառերի և մասնիկների օգնությամբ կազմիր նոր բառեր՝ ենթարկելով անհրաժեշտ հնչյունափոխության:
կուրծք(վանդակ), ջուր(աման), շուրջ(գիծ), միս(գործ), ուրու(ական), տունկ(արան), մածուն(աման), չու(ցուցակ), սնունդ(մթերք):
Գաղտնավանկի ը ձայնավորի հնչյունափոխությունը
1.Համեմատիր դեմ-դիմաց գրված բառերը և ցույց տուր, թե հնչյունական ինչ փոփոխություններ են տեղի ունեցել՝
մեղր-Մեղրաձոր, մանր-մանրամասն, համր-համրություն, խառն-խառնիխուռն, ազդր-ազդրամիս, թանձր-թանձրանալ
2. Տրված բառերից յուրաքանչյուրով 1-2 բառ կազմիր այնպես, որ տեղի ունենա հնչյունի փոփոխություն՝
աստղ, կարծր, փոքր, կայսր, քաղցր
Յա, ույ երկհնչյունների հնչյունափոխությունը
1.Համեմատիր դեմ-դիմաց գրված բառերը և ցույց տուր, թե հնչյունական ինչ փոփոխություններ են տեղի ունեցել՝
հավիտյան-հավիտենական, սենյակ-սենեկազգեստ, առօրյա-առօրեակամ, հնամյա-հնամենի, պատանյա-պատանեկիկ:
2. Տրված մասերը միացնելով բառեր կազմիր:
վայրկյան+ցույց, կատարյալ+ություն, մատյան+գիր, առաքյալ+ական, հեծյալ+զոր, ատյան+կալ:
3. Հետևյալ բառերից 2-ական բառ կազմիր այնպես, որ ույ երկհնչյունը փոխվի ու-ի՝
Զրույց, ցույց, գույն, հույս, հրապույր, լույս, բույր:
4.Գտիր հետևյալ բառերի հնչյունափոխված մասը և վերականգնիր անհնչյունափոխ ձևերը՝
լուսավոր, բուրաստան, բուսական, մատուցել, զգուշություն, հուսալից, թունավոր, գունեղ, կապտություն, սառցարան, համբուրել, ողջունել, կուտակել, կառուցում, զեկուցում, անասնաբուծություն:
5.Հետևյալ բառերից փակագծերում տրված բառերի և մասնիկների օգնությամբ կազմիր նոր բառեր՝ ենթարկելով անհրաժեշտ հնչյունափոխության:
կառույց(պատել), բույս(բան), հույս(տու), լույս(բեր), զեկույց(գիր), հրապույր(իչ), գույն(վառ), սառույց(պատ):
“Նարինջները” պատմվածքը Լյուկի ընտանիքի մասին էր: Լյուկի հորեղբայր՝ Ջեկը փորձում էր նրան ժպտալ սովորեցնել, որպեսզի նա փողոցում նարինջներ վաճառի: Պատմվածքը շատ հուզիչ էր: Կարդալու ընթացքում ես էլ կարծես հայտնվեցի այդ ընտանիքի դրության մեջ և փոքր ինչ կարողացա հասկանալ, թե նրանք ինչպիսի բարդ իրավիճակում են եղել: Այնքան ծանր դրություն, որ նույնիսկ ապրելու ցանկություն չկա: Նրանք անդադար իրար ասում էին “սպանիր ինձ”:
Իմ կարծիքով Լյուկը հոգեպես շատ ուժեղ տղա էր: Շատ դժվար է այդպիսի պայմաններում ժպտալ: Բայց նա հույս ուներ, որ իր մոտ կստացվի, և գոնե մեկը նարինջ կգնի իրենից: Նա ամենահուսահատ պահին գիտակցում էր, որ իր լացով ոչինչ չի փոխվի: Լյուկը ջանք չէր խնայում, որ նարինջները վաճառի: Մենք պետք է օրինակ վերցնենք նրանից և ինչքան էլ որ դժվար լինի, հույսներս չկորցնենք և չլացենք ինչպես որ անում էր Լյուկի հորեղբոր կինը:
Սկզբունք 1
Երեխան պետք է ունենա սույն Հռչակագրում նշված բոլոր իրավունքները: Այս իրավունքները պետք է ճանաչվեն բոլոր երեխաների համար առանց որևէ բացառության և առանց տարբերակման կամ խտրականության ռասայի, գույնի, սեռի, լեզվի, դավանանքի, քաղաքական կամ այլ կարծիքի, ազգային կամ սոցիալական ծագման, ունեցվածքի, ծննդյան կամ երեխայի նկատմամբ այլ հանգամանքների հիման վրա: նրա ընտանիքը.
Սկզբունք 2
Երեխային պետք է օրենքով և այլ միջոցներով ապահովվի հատուկ պաշտպանություն, և հնարավորություններ և բարենպաստ պայմաններ, որոնք հնարավորություն կտան նրան զարգանալ ֆիզիկապես, մտավոր, բարոյապես, հոգևոր և սոցիալական առողջ և նորմալ ձևով և ազատության և արժանապատվության պայմաններում: Երեխայի լավագույն շահերը պետք է առաջնային ուշադրություն դարձնեն այդ նպատակով օրենքներ հրապարակելիս:
Սկզբունք 3
Երեխան ծննդյան օրվանից պետք է ունենա անուն և ազգության իրավունք:
Սկզբունք 4
Երեխան պետք է օգտվի սոցիալական ապահովության առավելություններից: Նա պետք է ունենա առողջ աճի և զարգացման իրավունք. Այդ նպատակով պետք է հատուկ խնամք և պաշտպանություն տրամադրվի ինչպես նրա, այնպես էլ նրա մոր համար `ներառյալ նախածննդյան և հետծննդյան համապատասխան խնամքը: Երեխան պետք է ունենա բավարար սնունդ, բնակարան, զվարճանք և առողջապահական խնամքի իրավունք:
Սկզբունք 5
Ֆիզիկական, մտավոր կամ սոցիալական հաշմանդամություն ունեցող երեխային պետք է տրամադրվի հատուկ բուժում, կրթություն և խնամք, որն անհրաժեշտ է իր հատուկ վիճակի պատճառով:
Սկզբունք 6
Իր անհատականության լիարժեք և ներդաշնակ զարգացման համար երեխան կարիք ունի սիրո և փոխըմբռնման: Նա պետք է հնարավորության դեպքում մեծանա ծնողների խնամքի և պատասխանատվության ներքո, և ամեն դեպքում ՝ սիրո և բարոյական և նյութական անվտանգության մթնոլորտում: փոքր երեխան չպետք է, բացառությամբ բացառիկ հանգամանքների, առանձնանա իր մորից: Հասարակությունը և պետական մարմինները պետք է պարտավոր լինեն հատուկ խնամել առանց ընտանիքի և երեխաների `առանց բավարար կենսամիջոցների: Անկալի է, որ բազմանդամ ընտանիքներին տրամադրվեն պետական կամ այլ երեխաների օժանդակ նպաստներ:
Սկզբունք 7
Երեխան իրավունք ունի կրթություն ստանալու, որը պետք է լինի անվճար և պարտադիր, գոնե նախնական փուլերում: Նրան պետք է տրվի այնպիսի կրթություն, որը կնպաստի նրա ընդհանուր մշակութային զարգացմանը և որի միջոցով նա կարողանա հնարավորությունների հավասարության հիման վրա զարգացնել իր կարողություններն ու անձնական դատողությունը, ինչպես նաև բարոյական և սոցիալական պատասխանատվության գիտակցումը և դառնալ հասարակության օգտակար անդամ:
Երեխայի լավագույն շահերը պետք է լինեն առաջնորդող սկզբունքը նրանց համար, ովքեր պատասխանատու են իրենց կրթության և ուսուցման համար: այս պատասխանատվությունը հիմնականում ընկնում է նրա ծնողների վրա:
Երեխային պետք է տրամադրվեն խաղերի և ժամանցի լիարժեք հնարավորություններ, որոնք ուղղված կլինեն կրթության հետապնդած նպատակներին: հասարակությունը և պետական մարմինները պետք է ջանքեր գործադրեն խթանելու այս իրավունքը:
Սկզբունք 8
Երեխան ամեն դեպքում պետք է լինի նրանց մեջ, ովքեր առաջինն են ստանում պաշտպանություն և օգնություն:
Սկզբունք 9
Երեխան պետք է պաշտպանված լինի բոլորից
Армения – страна мастеров
Шарль Азнавур
Шарль Азнавур родился в 1924 году в Париже в семье армянских иммигрантов и стал одним из самых популярных певцов Франции, был признан самым выдающимся исполнителем века и, возможно, одним из самых известных армян своего времени.
Он родился как Шахнур Вагинак Азнавурян. Шарль начал выступать в Париже в девять лет, а когда ему было 22 года, он привлёк внимание французской певицы Эдит Пиаф, которая привела его в турне с ней по всей Франции и США. Его первая песня “J’ai Bu” была написана в 1950 году, за ней последовали другие его знаменитые песни о любви, в том числе “La Bohème”, “She”, “Emmenez moi”, “Hier encore” и “For me Formidable”, которые дали ему звание “Французский Фрэнк Синатра”. Азнавур был одним из немногих европейских певцов, которые пели дуэтом с Френком Синатрой.
Шарль Азнавур написал более 1000 песен на восьми разных языках ( армянском, итальянском, французском… ) и снялся в более чем 80 фильмах.
Помимо певческой и испольнительской карькры, Азнавур также являлся влиятельным дипломатом и активистом. Он служил послом Армении в Швейцарии и являлся постоянным представителем Армении в ООН.
Во втором по величине городе Армении, Гюмри, установлена статуя Шарля Азнавура, в знак благодарности за помощь после землетрясения 1988 года, во время которого погибло почти 50 000 человек.
В течении последних 30 лет после землетрясения Азнавур поддерживал различные гуманитарные проекты в Армении посредством благотворительной организации “Азнавур для Армении”. Он также являлся членом правления проекта “Фонд Армении”, который также оказывает гуманитарную и инфраструктурную поддержку в стране.
1 октября 2018 года великого армянина не стало. Ему было 95 лет. Он скончался в своём доме на юге Франции. Его смерть тронула душу всего человечества. Азнавур пел не для всех, он пел для каждого. Говорят, человек живёт, пока помнят о его делах. Шарль Азнавур вошёл в историю на веки.
Վաղուց, շատ վաղուց, երբ դեռ թմբուկները պատերազմ չէին գուժել հնդիկներին, պրերիայի եզրին մի գեղեցիկ գյուղակ կար։ Այնտեղ տղամարդիկ վաղ առավոտյան որսի էին գնում և երեկոյան տուն վերադառնում հարուստ պաշարով․ կանայք ուտելիք էին պատրաստում, կար անում, իսկ երեխաները արևածագից մինչև արևմուտ խաղ էին անում։ Բոլորն էլ երջանիկ էին և համերաշխ։
Ցերեկները երկար ժամանակ Արևը փայլում էր և ժպտում կարմրամորթների դեմքերին, անձրև թափվում էր միայն այն ժամանակ, երբ պետք էր լինում թարմացնել ձորերի, գետերի, լճերի ջրերը և զովացնել ծառերն ու ծաղիկները:
Բայց տեսեք, թե հետո ինչ պատահեց․
Աստղերը, որ փայլում էին ճամբարի վերևում, լսեցին հնդիկների մասին և որովհետև նրանց լույսը շատ էր աղոտ ու երկիր չէր հասնում, խնդրեցին իրենց առաջնորդին՝ Լուսնին, որ թույլ տա իրենց իջնել և գյուղ գնալ։
Գիշերային երկնքի առաջնորդին՝ Լուսինին, դուր չէր գալիս, որ իր մարդիկ՝ աստղերը, թափառում են ամբողջ գիշեր և վաղ առավոտյան անկողին մտնում, ինչպես Առավոտյան աստղը։ Երբ այդպիսի դեպք էր պատահում, նա ընդհարվում էր Արևի հետ։ Բայց այդ գիշեր նա արտակարգ լավ տրամադրության մեջ էր և չմերժեց նրանց խնդրանքը։ Աստղերն աշխույժ ծիծաղելով և շատախոսելով սկսեցին պատրաստվել ճամփորդելու և ուշք չդարձրին այն խելացի խորհուրդներին, որ Լուսինը տվեց իրենց։
― Դուք կարող եք գնալ ուր ուզում եք, բայց զգուշացեք, որ հանկարծ չիջնեք գետնին։ Եթե իջնեք գետին, դուք այնտեղ կմնաք և հաջորդ օրը Արևը ձեզ կայրի, կսպանի, որովհետև նրա ճառագայթները ճակատագրական են մեզ համար։
Աստղերը գնացին։ Նրանց բախտից այդ գիշեր Լուսինը կլոր էր, այլապես կկորցնեին ճանապարհը։ Վերջապես հասան հնդիկների ճամբարը և սկսեցին բոլոր կողմերից դիտել։ Հնդիկները քնած էին, միայն մի փոքր տղա, որ ապրում էր ճամբարի ծայրին, դեռ արթուն էր։ Տարօրինակ շշնջոցներ լսելով, նա լարեց ուշադրությունը և իր վրանի տանիքի լուսամուտից դուրս նայեց։ Մի պահ նրա սիրտը կանգ առավ տեսածից․ Ինչքա՜ն շատ աստղեր կան և ինչքա՜ն մոտիկ։ Նա իսկույն մագլցեց վեր, դեպի վրանի ծայրը և սյունը շարժեց, որ լավ տեսնի։ Սյունը դեմ առավ ինչ որ բանի և շրը՜մփ, վայր ընկավ։ Աստղը ցածրից էր անցնում, ուղիղ վրանի վրայից, այդ պատճառով ընկավ գետին և իսկույն դարձավ մի գեղեցիկ, ողբացող աղջիկ։
― Տես, թե ի՜նչ արիր,― հանդիմանեց նա տղային,― ես այլևս չեմ կարող իմ քույրերի հետ վերադառնալ և հենց որ լույսը բացվի, Արևի ճառագայթները կգտնեն ինձ, և ես կմեռնեմ։
Տղան ապշահար նայում էր նրան։ Այդ ընթացքում աստղերն արդեն հասկացել էին, թե ինչ է տեղի ունեցել և խուճապահար ետ էին թռչում, գիտակցելով, որ անկարող են օգնել իրենց տարաբախտ քրոջը։
Արցունքները առատորեն հոսում էին սիրուն աղջկա աչքերից։ Տղան խղճահարվեց։
― Ես քեզ կօգնեմ,― ասաց նա,― ցերեկը, երբ Արևը դուրս գա, ես քեզ կթաքցնեմ իմ վրանում և նա չի կարողանա քեզ գտնել։ Բայց հետո՞ ինչ կանենք։
― Եթե ես կարողանամ իմ գոյությունը պահպանել ցերեկը, երեկոյան կդառնամ ծաղիկ և կգնամ կապրեմ մի բարձր ժայռի կատարին, որտեղից կկարողանամ նայել ձեր ժողովրդին, որովհետև ինձ դուր է եկել ձեր կյանքը։
Նրանք վարվեցին այնպես, ինչպես որոշել էին։ Տղան ամբողջ օրը տանը մնաց և ջանք չխնայեց, որ ամենաթույլ և ամենահետաքրքրասեր ճառագայթն անգամ հանկարծ չթափանցի վրանի ներսը։ Հենց որ օրը վերջացավ, աղջիկն իսկույն թռավ ծխնելույզի օդանցքից և շտապեց տեղ գտնել բարձր ժայռի վրա, և նրա կատարին հաջորդ օրն անմիջապես մի գեղեցիկ սպիտակ վարդ բուսնեց։
Բոլոր հնդիկները հիանում էին, երբ տեսնում էին գեղեցիկ ծաղիկը, միայն տղային էր հայտնի, որ դա այն փոքրիկ աստղն է, որին նա պահեց իր վրանում և պահպանեց Արևի սպանիչ ճառագայթներից։
Շուտով աղջիկը ձանձրացավ մենակությունից: Թեև նա գյուղին նայում էր հեռվից և տեսնում ճամբարի կյանքը, բայց ոչ ոք չէր կարող մագլցել ժայռը և զրուցել նրա հետ։ Երբեմն-երբեմն նրան ընկերակցում էին այն թռչունները, որոնց բույնը այդ կողմերում էր։
Այսպես, նրա մոտ զրուցելու եկավ մի փոքրիկ ցախսարեկ։
― Ես այնպես մենակ եմ այստեղ,― գանգատվեց սպիտակ վարդը,― կարոտ եմ մարդկային ընկերակցության։ Եթե կարողանայի պրերիայում ապրել, շատ լավ կլիներ։
― Եթե այդ է ցանկությունդ, ես կարող եմ օգնել,― պատասխանեց փոքրիկ թռչնակը,― միայն մի փոքր թեքիր գլուխդ, որ քեզ կտուցովս վերցնեմ։
Վարդը հնազանդ թեքեց գլուխը. ցախսարեկը կտուցով վերցրեց նրան և դեպի պրերիա թռավ։
Պրերիայում կյանքն ավելի ուրախ էր։ Հնդիկները, ինչպես և զանազան կենդանիներ, այցելում էին սպիտակ վարդին։ Բայց մի օր հանկարծ առավոտյան վաղ սարսափելի ձայներ լսվեցին։
― Շտապե՜ք, շտապե՜ք,― գոռում էին այս ու այն կողմից,― պետք է թաքնվել, գոմեշի նախիրն է գալիս։
Բոլորը վազեցին և թաքնվեցին՝ ով որտեղ կարող էր։ Շուտով հորիզոնում փոշու հսկայական ամպ հայտնվեց, որը աստիճանաբար ավելի ու ավելի մոտեցավ։ Սպիտակ վարդը ահաբեկված գլուխը թաքցրեց տերևների մեջ, որոնք սարսափից լայնացել էին։ Նախիրն անցավ մրրիկի պես։ Հազարավոր սմբակներ այնպիսի աղմուկ էին բարձրացրել, որ կարծես ամպրոպ ճայթեց։
Երբ վերջապես ամեն ինչ խաղաղվեց, սպիտակ վարդը գաղտագողի դուրս նայեց տերևների արանքից։ Պրերիան բոլորովին ամայի էր դարձել, և կյանքի նշույլ անգամ չկար։
― Ես չեմ կարող այստեղ մնալ և այսքան փորձություններ տանել,― ասաց աստղն ինքն իրեն,― ավելի լավ է՝ տեղափոխվեմ լճի վրա և այնտեղ ապրեմ։
Նա պոկվեց գետնից և շատ չանցած ներքևում երևաց փայլող լճի մակերեսը։ Նա ցած իջավ և մակույկի նման հանդարտ սահեց լճի վրայով։
Հաջորդ օրը վաղ առավոտյան, երբ հնդիկները անցնում էին լճի մոտով, զարմանքով նկատեցին, որ ջրի երեսին սպիտակ ծաղիկներ կան։
― Գիշերային աստղերը ծաղիկներ են թողել,― ասացին երեխաները, բայց խելահաս մարդիկ թափահարեցին գլուխները և ասացին, որ դա սպիտակ աստղն է իջել մեզ մոտ։ Նրանք ճիշտ էին։
Այդ օրվանից աստղն ապրում է լճի վրա սպիտակ ջրաշուշանի տեսքով, և հնդիկները Սպիտակ ծաղիկ են կոչում նրան։
Կարդացե՛ք ստեղծագործությունը և կատարե՛ք առաջադրանքները.
ա) Ո՞րն է հեքիաթի արժանիքը (արժանիքները): Ընտրե՛ք տարբերակներից մեկը (մի քանիսը) և հիմնավորե՛ք։ Որոնք որ չեք ընտրում, հիմնավորե՛ք՝ ինչո՛ւ չեք ընտրում։
Սյուժեն հետաքրքիր է։
Այո, սյուժեն բավականին հետաքրքիր է, սակայն առաջին հայացքից այն թվում է պարզ հեքիաթ, սակայն այս փոքրիկ հեքիաթի մեջ մեծ իմաստ կա, որը հասկանալի է դառնում ավելի ուշադիր և հասկանալով կարդալու ժամանակ։
Պատկերավորման միջոցները շատ են։
Այո, պատկերավորման միջոցները շատ էին և դրա շնորհիվ պատմությունն ավելի գունեղ էր և հաճելի էր ընթերցելը։
Արտահայտված գաղափարը հետաքրքիր է։
Այո, ինձ համար այս հեքիաթի գաղափարը հետաքրքիր էր։ Իմ կարծիքով այս հեքիաթի գաղափարն այն էր, որ մարդիկ միշտ ձգտում են ավելիի, չգնահատելով այն ինչ ունեն։
Պատմելու ոճը հետաքրքիր է։
Ըստ ինձ այս և այլ հեքիաթների ոճերը միմյանց նմանություններ ունեն։
Հեքիաթի կերպարները ամբողջական են և համոզիչ։
Ըստ ինձ ոչ։
Հեքիաթում տեղեկատվություն կա հնդկացիների կյանքից։
Ոչ։
Հերոսները անձնավորված են, և դա հետաքրքիր է դարձնում հեքիաթը։
Անկեղծ ասած համաձայն չեմ այս մտքի հետ։
բ) Սա պատմություն էր ջրաշուշանի մասին։ Օգտագործելով պատկերավորման միջոցներ՝ մի այլ պատմությո՛ւն հորինեք բնության որևէ երևույթի, ծառի, ծաղկի, կենդանու, թռչունի կամ ինչի մասին ուզում եք։
Երկար տարիներ տատիկն ու պապիկը իրենց թոռնիկի հետ ապրում էին մի տանը, որտեղ բակում չկար ոչ մի ծառ ու ծաղիկ։ Նրանք երկուսն էլ չէին սիրում ծառեր, ծաղիկներ, որովհետև երկար տարիներ նրանք փորձել են ունենալ ամենագեղեցիկ բակը, սակայն հարևանների բակը միշտ ավելի գեղեցիկ և խնամված տեսք է ունեցել, այդ պատճառով նրանք մի օր որոշեցին այլևս երբեք որինչ չաճեցնել իրենց բակում, որովհետև մտածում էին ավելի լավ է ոչինչ չունենաին, քան ունենաին, բայց դա չլիներ լավագույնը, սակայն նրանց թոռնիկը անընդհատ ընկերների հետ խաղալուց տեսնում էր թե մյուսների ծնողները, տատիկներն ու պապիկներն ինչպես են աճեցնում և խնամում իրենց բակերում աճեցված ծաղիկներն ու ծառերը։ Տղան նույնպես ցանկացավ տնկել ծառ ու ծաղիկ, սակայն նրա տատիկն ու պապիկը դեմ եղան։ Տղան շատ էր հուզվել, սակայն նա ետ չկանգնեց իր ցանկությունից և տան ամենաետևում տնկեց մի փոքրիկ, գեղեցիկ ծաղիկ։ Նա ամեն օր բակում խաղալու փոխարեն գնում էր, նստում էր ծաղկի կողքին և սկսում էր նրան նրբորեն խնամել, նա նույնիսկ երգում և հեքիաթ էր կարդում ծաղիկի համար, նա իր ամբողջ սերը դրել էր այդ ծաղկի մեջ։ Երբ ծաղիկն արդեն շատ էր մեծացել և ունեցել էր յուրահատուկ և չկրկնվող տեսք տղան պոկեց ծաղիկը և տարավ դրեց տատիկի, պապիկի ննջասենյակում, որի հետ թողեց նաև գրություն՝ «Ձեզ միշտ թվում էր, թե չէիք կարող տնկել ամենագեղեցիկ ծաղիկը, իսկ հիմա նայեք այս ծաղիկին, մի՞թե այն ունի այնպիսի գեղեցկություն, ինչ ունեն ուրիշ ծաղիկներ, ոչ, այն յուրահատուկ է և ունի յուրահատուկ գեղեցկություն։ Այս ծաղիկն այսպես գեղեցիկ և յուրահատուկ է, որովհետև ես այն աճեցրել եմ սիրով, իսկ ձեր աճեցրած ծաղիկները չունեին այսպիսի տեսք, որովհետև դուք նրանց աճեցնում էիք ոչ թե սիրով, այլ պարզապես մրցելու հարևանների հետ։» Տատիկն ու պապիկը այս տողերը կարդալուց հետո հուզվեցին և գնացին իրենց թոռնիկի մոտ։ Նրանք տղայից ներողություն խնդրեցին և պապիկի առաջնորդությամ գնացին իրենց չոր և անմշակ բակը։ Պապիկը տվեց տղային ծաղիկների ու ծառերի սերմեր և նրանք սկսեցին դրանք աճեցնել։ Անցավ մի քանի շաբաթ և նրանց բակը դարձավ ամենագեղեցիկ բակը այդ տարածքում և տատիկն ու պապիկը հասկացան, որ եթե ինչ-որ բան ես անում, այն պետք է անես սիրով, որ ստանաս սպասված արդյունքը։
