Month: October 2020

Կարդացե՛ք ստեղծագործությունը և  կատարե՛ք  առաջադրանքները.

Մի քան օր հետո, ինչ դարձել էր շքեղ ամառանոցի տեր, Էռնեստ Կաձիրան տուն վերադառնալով, հեռվից նկատեց մի մարդու, ով մի արկղ ուսերի վրա դրած` դուրս ելավ ցանկապատի երկրորդական դռնից ու այն դրեց մի բեռնատարի վրա: Չհասցրեց հասնել նրան` նախքան նա կմեկներ: Այդժամ նստեց մեքենան ու գնաց նրա ետևից: Բեռնատարը գնաց երկար, մինչև քաղաքի ամենահեռու ծայրամասը ու կանգ առավ մի ձորի պռնկին:
Կաձիրան իջավ մեքենայից ու գնաց տեսնելու: Անծանոթը վայր բերեց արկղը բեռնատարի վրայից, ու մի քանի քայլ անելուց հետո, այն շպրտեց քարափին, ուր լցված էին արդեն հազարավոր այդպիսի արկղեր:
Մոտեցավ այդ մարդուն ու հարցրեց.
-Տեսա, թե ինչպես այս արկղը դու տարար իմ այգուց: Ի՞նչ կար դրա մեջ: Եվ ի՞նչ են նշանակում այս բոլոր արկղերը:
Մարդը նայեց նրա ու ժպտաց.
-Դրանցից դեռ էլի կան բեռնատարի վրա, որ պիտի դեն նետվեն: Չգիտե՞ս: Դրանք օրեր են:
-Ի՞նչ օրեր:
-Քո օրերը:
-Իմ օրե՞րը:
-Քո կորսված օրերը: Օրերը, որ դու կորցրել ես: Դրանց սպասում էիր, ճի՞շտ է: Դրանք եկան: Ի՞նչ արեցիր դրանց հետ: Նայի՛ր դրանց, անփոփոխ են, դեռևս լիքը: Իսկ հիմա՞:
Կաձիրան նայեց: Կազմել էին մի ահռելի կույտ: Դարալանջով իջավ ներքև ու բացեց դրանցից մեկը:
Ներսում մի աշնանային ճանապարհ էր, իսկ ծայրին՝ Գրացիելան էր՝ իր հարսնացուն, ով հեռանում էր ընդմիշտ: Իսկ ինքը նրան նույնիսկ չէր կանչում:
Բացեց մեկ ուրիշը ու դրա մեջ տեսավ հիվանդանոցային մի սենյակ, իսկ մահճակալին՝ իր եղբայր Ջոզուեին, որի վիճակը վատ էր, որը նրան էր սպասում: Բայց ինքը գործերով ինչ-որ տեղ էր մեկնել:
Բացեց երրորդը: Հինավուրց խունացած տան ճաղերի ետևում Duk-ն էր` իր հավատարիմ գամփռը, որ սպասում էր նրան արդեն երկու տարի, և որի կաշին ու ոսկորներն էին մնացել: Իսկ ինքը չէր էլ մտածում վերադառնալու մասին:
Ինչ-որ ցավ զգաց իր ներսում, ստամոքսի մեջ: Բեռնաթափող մարդը կանգնած էր ուղիղ ձորի պռնկին, անշարժ՝ որպես դահիճ:
-Պարո՛ն, -գոռաց Կաձիրան. -Լսեցե՛ք: Թողե՛ք, գոնե այդ երեք օրերը վերցնեմ: Աղաչո՛ւմ եմ ձեզ: Գոնե այդ երեքը: Ես հարուստ եմ: Ձեզ կտամ ինչ-որ ուզենաք:
Բեռնաթափող մարդը մի շարժում արեց աջ ձեռքով, կարծես մատնանշելու համար մի անհասանելի կետ, կարծես ասելու համար, թե արդեն չափազանց ուշ է և ոչ մի դարմանում այլևս հնարավոր չէ: Հետո չքացավ օդի մեջ, ու վայրկենապես անհետացավ նաև առեղծվածային արկղերի ահռելի կույտը:
Ու թանձրանում էր գիշերվա խավարը:

Առաջադրանք

ա)  Ո՞րն էր այդ երեք օրերի ընդհանուր փոխաբերական իմաստը: Հիմնավորե՛ք Ձեր կատարած ընտրությունը.

այդ օրերը բոլորն էլ անցած էին,

երեք օրերում էլ սիրելի էակներ էին,

երեքօրերումէլմնացելէրմեղքիզգացում,

բոլոր օրերն էլ շպրտվել էին քարափին: 

Նա այդ երեք արկղերում թողել էր իր մեղքի զգացումը, նա չէր գնացել կնոջ հետևից՝ մեղքի զգացումը կորցնելու պատճառով, նա չէր գնացել եղբորը հիվանդատես՝ մեղքի զգացումը կորցնելու պատճառով, նա արդեն երկու տարի  չէր կերակրել շանը՝ մեղքի զգացումը կորցնելու պատճառով և այսպես հարյուրավոր արկղեր կաին այնտեղ, որոնցից յուրաքանչյուրի մեջ նրա մեղքի զգացումն էր․․․

բ)  Հիմնավորե՛ք հետևյալ մտքերի անհրաժեշտությունը ստեղծագործության մեջ.

-Պարո՛ն, -գոռաց Կաձիրան. -Լսեցե՛ք: Թողե՛ք, գոնե այդ երեք օրերը վերցնեմ: Աղաչո՛ւմ եմ ձեզ: Գոնե այդ երեքը: Ես հարուստ եմ: Ձեզ կտամ ինչ-որ ուզենաք:

-Քո կորսված օրերը: Օրերը, որ դու կորցրել ես: Դրանց սպասում էիր, ճի՞շտ է:

Ու թանձրանում էր գիշերվա խավարը:

Նա վերջին պահին, երբ այլևս ոչինչ հնարավոր չէր փոխել, զգաց, որ նա կորցրել է ամեն ինչ և ամենքին և խնդրելով վերադարձնել գոնե արկղերից երեքը, նա դա անում էր նրա համար, որովհետև գիտակցեց, որ իր մեղքի զգացման կորստի պատճառով, իր կողքին ոչ ոք չէր մնացել և նա միայն այդ պահին զգաց, որ նա մենակ է։

Բանաստեղծություն

«Ռավեննայում»

Արարատի ծեր կատարին
Դար է եկել, վայրկյանի պես,
Ու անցել:

Անհուն թվով կայծակների
Սուրն է բեկվել ադամանդին,
Ու անցել:

Մահախուճապ սերունդների
Աչքն է դիպել լույս գագաթին,
Ու անցել:

Հերթը հիմա քոնն է մի պահ.
Դու էլ նայիր սեգ ճակատին,
Ու անցիր…

Վերլուծություն

Այս բանաստեղծությունը ծավալով փոքր է, բայց արտահայտվող իմաստը շատ մեծ է։ Բանաստեղծությունը այն մասին է, որ պետք չէ միշտ մնալ ինչ-որ կետում, պետք է անցնել առաջ։ Պետք է ամեն բան անել ու անցնել առաջ, երբեք պետք չի մնալ անցյալում և տխրել, որ ժամանակն անցավ, դա սխալ է, պետք է միշտ շարժվել առաջ անցյալում թողնելով այն ինչ արդեն եղել է։

Ուսումնասիրություն

Ռավեննան իտալական քաղաք է Էմիլիա-Ռոմանյա նահանգում։ Ադրիատիկ ծովից գտնվու է 10 կմ հեռավորության վրա։ 402 թվականից հետո եղել է Արևմտյան Հռոմեական կայսրության, օստգոթերի թագավորության, Հռավեննայի էկզարխատի և լանգոբարդների թագավորության մայրաքաղաքը։ Իտալական Ռավեննա քաղաքում է թաղված Դանթե Ալիգիերին։

Ռիալտոյի կամուրջը  Վենետիկի ամենահայտնի կամուրջներից մեկն է։ Մեծ Ջրանցքի չորս կամուրջներից առաջինն ու ամենահինն է։ Բաժանարար գիծ էր համարվում Սան Մարկոյի և Սան Պոլոյի շրջանների համար։ Կամուրջն առաջին անգամ կառուցվել է 1181 թ. Նիկոլո Բարատիերիի կողմից։ Ներկայիս տեսքով միակամար քարե կամուրջը կառուցվել է 1588-1591 թթ. ճարտարապետ Անտոնիո դը  նախագծով։ Կամուրջի երկարությունը 28 մետր է, առավելագույն բարձրությունը կենտրոնական մասում՝ 7,5 մետր։ Հենվում է 12 հազար ցցերի վրա, որոնք մխրճված են ջրանցքի հատակը։ Կամրջի վրա տեղակայված են 24 առևտրային տաղավարներ, որոնց կենտրոնում բաժանում են կամրջի երկու կամարները։

Կարծիք

Իմ կարծիքով Ավետիք Իսահակյանը բանաստեղծությունն անվանել է «Ռավեննայում», միգուցե նրա համար, որ նա Ռավեննան նմանեցրել է Արարատին։

Հետաքրքիր դեպք Ավետիք Իսահակյանի կյանքից

Երկար տարիներ բացակայելուց հետո Ավետիք Իսահակյանը այցի է գալիս հայրենի Գյումրի քաղաքը:Մի օր հանդիպում է սիրած աղջկան՝Շուշիկին, որին վաղուց չէր տեսել:Կարոտակեզ սիրահարները որոշում են զբոսանքի գնալ քաղաքից դուրս:Վարպետը դիմում է քաղաքի նշանավոր կառապան Վեսյոլի Վարդանին և խնդրում է, որ իրենց տանի քաղաքից դուրս՝ շրջագայության:Վարդանը սիրով համաձայնում է և կառքը քշում սարն ի վեր՝դեպի Արագած լեռան փեշերը:Քաղաքից դուրս գալու ժամանակ Վարպետը ծածուկ կառապանին հասկացնում է, որ երբ հասնեն մոտակա բլուրները, մի հարմար պահի այնպես անի, թե իբր ձեռքի կնուտը //մտրակ// վայր է ընկել ու իրենց մենակ թողնի կառքի մեջ:Վեսյոլի Վարդանին էլ էտ էր պետք:Երբ կառքը սուրում է բլուրների մոտով, ու ճանապարհը խորդուբորդ էր, Վարդանը թե՝ վա՜յ Ավո՛ ջան, կներես, կնուտը ձեռքիցս վայր է ընկել, իջնեմ ման գամ:Վարդանն իջնում է, ջահել սիրահարներն իրենց ազատ զգալով հրճվում, ուրախանում են,իսկ Վեսյոլի Վարդանը, երկար ու բարակ ման գալով կնուտը, գտնել չի կարողանում….Տարիներ անց Իսահակյանը կրկին Թիֆլիսից գալիս է հայրենի քաղաք, բայց այս անգամ արդեն իր տիկնոջ՝Սոֆիկի հետ:Այնպես է լինում, որ բանաստեղծը որոշում է զբոսանքի դուրս ելնել իր ծանոթ, բայց արդեն ծերացած կառապանի կառքով:Երբ մի փոքր քաղաքից հեռանում են, Վեսյոլի Վարդանը հիշում է տասնամյակներ առաջ Ավոյի ապսպրանքը//հանձնարարություն// և դառնալով նրան՝ ասում՝ հը՞, ի՞նչ կըսես, կնուտը գցե՞մ:Իսահակյանը թե՝Վարդան ջան,իզուր նեղություն մի՛ կրե, կողքիս կինս է:
Ավետիք Իսահակյանը նկարիչ Ռուխկյանի հետ դուրս էր եկել դաշտ` զբոսնելու: Երկու գյուղացի վար էին անում: Մաճը բռնած գյուղացին մեղմ ու քաղցր ձայնով երգում էր .«Մաճկալ ես, բեզարած ես…»: Լսելով գնում էին նրանց հետևից: Երբ երգն ավարտվեց, մոտեցան, բարևեցին,հետո Վարպետը հարցրերց.-Ի՞նչ կերգեիր:-էդ քո խելքի բանը չէ,- պատասխանեց գյուղացին:-Էդ երգը ես եմ գրել,- ասաց Վարպետը:Գյուղացին նայեց, ոտքից գլուխ չափեց Վարպետին.-Գնա գործիդ, էդ մեր գեղի երգն է,- ասաց ու շարունակեց վարը:
Ավետիք Իսահակյանը Սևանա կղզու գրողների տան պատշգամբում նստած  զրուցում էր կրտսեր գրող ընկերների հետ կարծես մի պահ նա վերացավ աշխարհից ու շշնջաց .- Ախ չմեռնեի, թերակղզին նորից կղզի դարձած տեսնեի … Մի՞ թե այս սքանչելի գեղեցկությունը թողնելու, գնալու ենք…- Մի մտածի, վարպետ ջան, հալա մի տաս տարի էլ կապրես  – իբրև թե կատակով ասաց մեկը: Մյուսները ծիծաղեցին:- Ինչու  բերանդ կչորանար, որ մի քսան, երեսուն տարի  ասեիր:- Վարպետ ջան, ես ռեալիստ եմ:- Ռեալիզմդ հաստափոր վարպետիդ համար պահիր , –  խոսքը եզրափակեց վարպետր:Այդ խոսակցությունից հետո վարպետը ապրեց ևս քսաներկու տարի:  
Ծերության տարիներին Ավետիք Իսահակյանը սովորություն էր ձեռք բերել գրել անկողնումէ պառկած: Մի անգամ նրան է այցելում մի թղթակից: Կինը դիմում է գրող ամուսնուն.-Ավո, դու չես կարծում, որ թղթակցի հետ զրուցելը պառկած վիճակում, այն էլ՝ անկողնում, պատշաճ չէ:-Ինչ կա որ, սիրելիս,-դիմում է կնոջը մեծ բանաստեղծը,- եթե կարծում ես այդպես անհարմար է, նրա համար էլ մի անկողին պատրաստիր:

Երևանը հիմնադրվել է մ.թ.ա. 782 թ. Ուրարտուի Արգիշտի թագավորի կողմից: Հին Երևանը բաժանվում էր 3 մասի որոնք էին Կոնդը, Բուն քաղաք և Քարահանք: Պարսից տիրապետության ժամանակ Բուն քաղաքը Շահար, իսկ Քարահանքը՝ Դամըռ-Բուլաղ: Պարսկական տիրապետության ժամանակ Երևանում կային 6 եկեղեցիներ և 8 մզկիթներ, իսկ հետո ուսական տիրապետության ժամանակ կառուցվել են քրիստոնեական եկեղեցիներ և մուսուլմանական մզկիթները աստիճանաբար վերացել են: Աստիճանաբար մեծանում էր Երևանը կառուցվում էին նոր թաղամասեր դրանցից են Հին թաղը, Նոր թաղը, Ձորագյուղը, Նորքը: Քաղաքի հարավում գտնվում էր Երևանի բերդը: 30-ական թվականներին կառուցվեցին բնակելի շենքեր, դպրուցներ, գոծաարքվել է տրամվայը: 1932 թվականին բացվել է Օպերայի և բալետի պետական ակադեմիական թատրոնը: 1933 թվականից բացվեցին պոլիտեխնիկական, թատերական, մանկավարժական, կոնսերվատորիայի և այլ ինստիտուտներ: Նախկին Աստաֆյան փողոցը վերանվանվեց Աբովյան փողոց, նախկին Ցարսկայա փողոցը Արամի փողոց: Հին Երևանը նեղ, ծուռումուռ ու փոշոտ, իրար գլխի լցված շուկաներով ու խանութներով բնակավայր էր: Պողոս-Պետրոս եկեղեցին քանդելուց հետո նրա տեղում կառուցվեց Մոսկվա կինոթատրոնը, Գեթսեմանի մատուռի տեղում ՝ Օպերայի շենքը, Մլեր գերեզմանատան ու մատուռի տեղում՝ Պանթեոնը: Երևանը ձևավորվել 20-րդ դարի սկզբում ճարտարապետ Ալեքսանդեր Թամանյանի շնորհիվ: Տարիների ընթացքում Երևանը վերակառուցվել է վերածվել է գեղեցիկ ու հրաշք մի քաղաքի:
Այսօր մենք ապրում ենք լայն պողոտաներով ու փողոցներով, բարձրահարկ ու հետաքրքիր ճարտարապետական ոճով կառուցված շենքերով, գեղեցիկ զբոսայգիներով ու պուրակներով, քաղաք, որով մենք երևանցիներս հպարտանում ենք:

Հաղորդիչներում լիցքավորված մասնիկները՝ մետաղներում էլեկտրոնները, էլեկտրոլիտներում` իոնները, կարող են ազատորեն տեղափոխվել մարմնի մի մասից մյուսը: Այդ լիցքավորված մասնիկներին անվանում են ազատ լիցքակիրներ: Էլեկտրական դաշտի բացակայության դեպքում ազատ լիցքակիրները հաղորդիչում կատարում են քաոսային (ջերմային) շարժում, ուստի կամայական ուղղությամբ նրանք տեղափոխում են  նույն քանակի լիցքեր: Էլեկտրական դաշտի առկայության դեպքում, նրա ազդեցության տակ, ազատ լիցքակիրները ջերմային շարժման հետ մեկտեղ կատարում են նաև ուղղորդված շարժում և այդ ուղղությամբ ավելի շատ լիցք տեղափոխվում:

Լիցքավորված մասնիկների ուղղորդված շարժումն անվանում են էլեկտրական հոսանք:

Նյութի մեջ էլեկտրական հոսանքի գոյության համար անհրաժեշտ են`

1.ազատ լիցքակիրներ, որոնք կարող են ազատ տեղաշարժվել մարմնի ողջ ծավալով,

2.էլեկտրական դաշտ, որը էլեկտրական ուժով կազդի ազատ լիցքակիրների վրա և կստիպի շարժվել որոշակի ուղղությամբ:

Էլեկտրական հոսանքն ունի ուղղություն: Պայմանականորեն, որպես հոսանքի ուղղություն համարել են այն ուղղությունը, որով շարժվում են դրական լիցքավորված մասնիկները:

Մետաղներում ազատ լիցքակիրները բացասական լիցք ունեցող մասնիկներն են՝ էլեկտրոնները, հետևաբար մետաղում հոսանքի ուղղությունը հակադիր է նրանց ուղղորդված շարժման ուղղությանը:

Էլեկտրոլիտներում հոսանքի ուղղությունը համընկնում է դրական իոնների և հակառակ է՝ բացասական իոնների ուղղորդված շարժման ուղղությանը: Հաղորդիչներում շարժվող ազատ լիցքակիրներն անհնար է տեսնել: Հետևաբար, հոսանքը հայտնաբերվում է իր ազդեցություններով, որոնք չորսն են.

1. Ջերմային՝ հոսանքի անցնելու ժամանակ հաղորդիչը տաքնում է:

2.Քիմիական՝ էլեկտրոլիտներով՝ աղերի, թթուների, հիմքերի լուծույթներով հոսաքնի անցնելու ժամանակ տեղի է ունենում նյութի քիմիական բաղադրության  փոփոխություն, առաջում է նստվածք և մաքուր մետաղներ: 

3.Մագնիսական՝ հաղորդիչը, որի միջով հոսանք է անցնում ձեռք է բերում մագնիսի հատկություններ և սկսում է դեպի իրեն ձգել երկաթյա առարկաներ, ազդում է մագնիսական սլաքի վրա:

4.Կենսաբանական՝ կենդանի մարմնով անցնելու դեպքում հոսանքն առաջացնում է մկանային կծկում, արագացնում է արյան հոսքը անոթներով և նյութափոխանակությունը՝ հյուսվածքներում:

Փորձը ցույց է տալիս, որ էլեկտրական հոսանքի բոլոր ազդեցություններից միայն մագնիսականն է, որ դրսևորվում է միշտ:

Տնային առաջադրանք՝ դաս 6 և 7։ Պատասխանել դասգրքի էջ 24-ի 1-5 հարցերին։

1. Ո՞ր լիցքերին են անվանում ազատ։ Որո՞նք են ազատ լիցքակիրները՝ ա․ մետաղներում, բ․ էլեկտրոլիտներում։

Այն էլեկտրոնները կամ իոնները, որոնք կարողանում են ազատ տեղաշարժվել մարմնի մի մասից մյուսը, կոչվում են ազատ լիցքակիրներ։ ա․ մետաղներում ազատ լիցքակիրներն են էլեկտրոնները և իոններն։ բ․ էլեկտրոլիտներում ազատ լիցքակիրները դրական և բացասական իոններն են։

2. Ի՞նչ է էլեկտրական հոսանքը։

Լիցքավորված մասնիկների ուղղորդված շարժումն անվանում են էլեկտրական հոսանք։

3. Բացատրեք, թե 13-րդ նկարում պատկերված փորձում ինչպե՞ս է լիցքավորվում Բ էլեկտրացույցը։ Ինչու՞ է մետաղալարում ծագող էլեկտրական հոսանքը կարճատև։

Բ էլեկտրացույցը լիցքավորվում է մետաղալարի շնորհիվ։ Մետաղալարում ստեղծվում է էլեկտրական դաշտ և էլեկտրոնները տեղաշարժվում են դեպի Ա-ն, իսկ դրական լիցքերը դեպի Բ և ուժերը հավասարվում են։ Մետաղալարում ծագող էլեկտրական հոսանքը կարճատև է, որովհետև նախ էլեկտրական դաշտը կորում է, համ էլ երկու էլեկտրացույցերի լիցքերն էլ հավասարվում են։

4. Ի՞նչ լիցքակիրների ուղղորդված շարժմամբ է պայմանավորված լուսադիոդի լուսարձակումը։

Դրական լիցքակիրների ուղղորդված շարժմամբ է պայմանավորված լուսադիոդի արձակումը։

5. Ինչպե՞ս է ընտրվում էլեկտրական հոսանքի ուղղությունը։

Էլեկտրական հոսանքի ուղղությունը ընտրվում է էլեկտրոնների հակադիր ուղղությամբ։

Տարբերակ 1

I. Մորթիով շփած կաուչուկը էլեկտրականանում է․

բացասական

II. Եթե լիցքավորված մարմինը ձգվում է դեպի մետաքսով շփած ապակե ձողը, ապա այն լիցքավորված է․

բացասական լիցքով

III. Նույնանուն լիցքեր երկրորդ

IV. Տարանուն լիցքեր երրորդ

V. լիցքավորված չեն առաջին

VI. Ա էլեկտրացույցը լիցքավորված է, իսկ Բ էլեկտրացույցը՝ ոչ։ Ինչպիսի՝ ապակե, էբոնիտե, պղնձե թե՞ պլաստմասե ձողով պետք է միացնել էլեկտրացույցը, որպեսզի երկուսն էլ լինեն լիցքավորված․

Պղնձե

VII. Ա լիցքավորված գունդը ինչպիսի՞ ուժերով է ազդում Բ և Գ գնդիկների վրա։ Բ և Գ գնդիկները ունեն հավասար լիցքեր, իսկ I₁<I₂

Բ -ի վրա ավելի մեծ ուժով

Տարբերակ 2

Թվարկած մարմիններից որո՞նք են լիցքավորված․

I. Էլեկտրոնը լիցքավորված է բացասական լիցքով

II. պրոտոնը լիցքվորված է դրական լիցքով

III. նեյտրոնի լիցքվորված չէ

IV. Պրոտոնի զանգվածը մի քիչ փոքր է նեյտրոնի զանգվածից։

V. Պրոտոնի զանգվածը 1840 անգամ մեծ է էլեկտրոնի զանգվածից։

VI. Ո՞րն է տվյալ քիմիական տարրի գլխավոր բնութագիրը․

Ատոմում էլեկտրոնների թիվը

VII. Նկար 32 – ում պատկերված է հելիումի ատոմը։ Լիցքավորվա՞ծ է այդ ատոմը․

Լիցքավորված է դրական լիցքով

VIII. Ուրանի ատոմը պարունակում է 92 պրոտոն և 91 էլեկտրոն։ Լիցքավորվա՞ծ է այդ ատոմը․

Լիցքավորված դրական լիցքով

IX. Ազոտի ատոմի միջուկում կա 14 մասնիկ։ Նրանցից 7-ը պրոտոն է։ Քանի՞ նեյտրոն կա միջուկում։ Քանի՞ էլեկտրոն ունի էլեկտրաչեզոք ազոտի ատոմը․ 

7 Էլեկտրոն և 7 նեյտրոն

Թեմատիկ հարցեր և խնդիրներ՝

1․Ինչի՞ համար են օգտագործվում էլեկտրաչափերն ու էլեկտրացույցերը։

Ցույց են տալիս մարմնի էլեկտրանություն միաորները։

2. Բերե°ք հաղորդիչների օրինակներ։
Հաղորդիչներ են ջուրը, մետաղները, մադրու մարմինը, երկրի մակերևույթը, աղերի ու թթուների ջրային լուծույթները։

3. Ո՞ր նյութերն են կոչվում դիէլեկտրիկներ (մեկուսիչներ), բերե°ք օրինակներ
Այն նյութերը կամ մարմինները որոնք իրենց միջով էլեկտրական լիցք չեն հաղորդում կոչվում են մեկուսիչներ կամ դիէլեկտրիկներ։Օր․՝
Սաթը, մետաքսը, կապռոնը, էբոնիտը, ապակին, ռետինը, ճենապակին և օդը։

4. Նկարագրե°ք լիցքը կիսելու հնարավորություն տվող փորձ։

Վերձնենք 2 միատեսակ էլեկտրաչափ և լիցքավորենք նրանցից մեկը։Ապա այդ 2 էլեկտրաչափերը միացնենք իրար ապակե ձողով։Կտեսնենք որ ոչ մի փոփոխություն տեղի չի ունենա։Իսկ եթե մենք էլեկտրաչափերը միացնելու համար օգտագործենք A մետաղաձողը բռնելով էլեկտրամեկուսիչ H բռնակից, կտեսնենք թե ինչպես է լիցքավորված էլեկտրաչափի նախնական լիցքը բաժանվում երկու հավասար մասի՝ այսինքն լիցքի կեսը առաջին էլեկտրաչափի գնդից անցնում է եկրորդին։

5.Կարելի՞ է արդյոք լիցքն անվերջ փոքրացնել։
Ոչ, հնարավոր չէ էլեկտրական լիցքը անվերջ փոքրացնել։Փորձերը ցույց են տվել որ լիցքը բաժանման սահման ունի։

6. Ի՞նչ է հողակցումը, ի՞նչ հատկության վրա է հիմնված։

Հողակցումը՝ լիցքի հաղորդումն է երկրագնդին, այն հիմնված է հետևյալ հատկության վրա որ՝ ինչքան մեծ է այն մարմինը որին լիցք են տալիս այնքան լիցքի մեծ բաժին է անցնում նրան։Այսպիսով մարմինների համեմատությամբ երկրագունդը հսկա է, այդ իսկ պատճառով նրա հետ շփման դեպքում լիցքավորված մարմին իր լիցքը գրեթե ամբողջությամբ նրան է տալիս, և դառնում է չեզոք։

7. Ո՞ր լիցքն են անվանում տարրական։

Ամենափոքր լիցքի բացարձակ մեծությունը անվանում ենք տարրական լիցք։Այն նշանակում ենք e տառով։
e=1..6×10-19 Կլ․ 

8. Ո՞վ և ե՞րբ է հայտնագործել էլեկտրոնը։

Էլեկտորնը հայտնաբերել է անգլիացի գիտնական Ջ․ Թոմսոնը 1898 թվականին։
Նա հայտնաբերեց տարական լիցք կրող մասնիկը որը կոչվեց էլեկտրոն։

9. Ի՞նչ լիցքով է լիցքավորված էլեկտրոնը։

Էլեկտրոնը լիցքավորված է բացասական լիցքով որի արժեքը միշտ նույնն է, այն անհնար է ավելացնել կամ նվազեցնել և առավել ևս զատել իր լիցքից։

10. Ատոմի ներսում ինչի՞ շուրջն են պտտվում էլեկտրոնները։

Ատոմի ներսում բացասական լիցքավորված էլեկտրոնները պտտվում են ատոմի դրական լիցքավորված միջուկի շուրջը։

11. Ի՞նչ լիցքով է լիցքավորված ատոմի միջուկը։

Ատոմի միջուկը լիցքավորված է դրական լիցքով

12. Ապացուցե°ք, որ ամբողջական ատոմը չեզոք է։

Ատոմում էլեկտրոնների ընդհանուր լիցքը գումարելով ատտոմի միջուկի լիցքին կստանանք 0։ Դա էլ ապացուցում է որ ամբողջությամբ ատոմը չեզոք է։Չեզոք են նաև նյութի մոլեկուլները, քանի որ կազմված են չէզոք ատոմենրից։

1.Ո՞ր  շարքում են  նշված միայն ֆիզիկական մարմիններ.

   ա) գիրք, մեխ, ալյումին, ազոտ
   բ) սեղան, գրիչ, տետր, մատանի
   գ) երկաթ, քանոն, ոսկի, թթվածին
  դ) պղինձ, ջուր, արծաթ, ջրածին

2. Քանի՞ նյութ է ներկայացված հետևյալ բառակապակցություններում.   ջրի կաթիլ, պղնձե թաս,  ալյումինե կաթսա,   ռետինե գնդակ,  պղնձե կուժ, սառցե դղյակ,  ոսկե  մատանի.

1)3                        2)  6                            3)  4                                        4) 5

3. Նշվածներից ո՞ր շարքում են գրված միայն օրգանական նյութեր.
     1)  ջուր, թթվածին, կավիճ, սպիրտ
    2)  կերակրի աղ, սպիտակուց, ճարպ, ազոտ
    3)  շաքարավազ, քացախաթթու, գլյուկոզ, սպիրտ
    4)  սոդա, ջուր, ածխաթթու գազ, բենզոլ

4. Ինչպիսի՞ ագրեգատային վիճակում կարող է գտնվել սնդիկը.

1. միայն պինդ  վիճակ
2. միայն  գազային վիճակում
3. միայն  հեղուկ  վիճակում
4. բոլոր  երեք  վիճակներում

 5.  Որքա՞ն է ոսկու  ձուլակտորի զանգվածը,  որի ծավալը  2 սմ³ է, իսկ ոսկու խտությունը  19,3 գ/սմ³է.

1) 38,6գ                    2) 9,65գ                   3) 3,86գ                       4) 1,93գ

6. Ո՞ր  շարքում  են գրված միայն բարդ նյութերի բանաձևեր.

    1)   Al, HCl,  Cu, Na₂SO₄                                      3)  H₂O, N₂, O₃,  Ni, S₈

   2)   AgBr, H₂, CaCO₃, P₄                                      4)  NaOH, CO₂, NH₃, CuSO₄

7. Ո՞ր  շարքում են առկա միայն կովալենտային կապերով միացություններ.

     1)  NaCl, HCl, Cl₂, NaHCO₃                                      3)  H₂, NH₃, H₂O, CH₄

    2)  KBr, HNO₃, CaO, P₄                                            4)  N₂, Br₂, CuSO₄, Fe

8. Հետևյալ նյութերից չորս  սյունակով  առանձնացրեք  օքսիդները, հիմքերը, թթուներն  ու   աղերը, նշեք  յուրաքանչյուրի  անվանումը.    HNO₃,  Na₂O,  Ca(OH)₂, AgNO₃,  BaO,  HCl, CO_2,   Al₂O₃, NaHCO₃, Fe(OH)₂, K₂SiO_3, NaCl, H₂SO₄, MgO, NaOH, H₃PO₄, SO₃, CaCl₂, CuSO₄, Al(OH)₃.

Օքսիդ	Հիմք	Թթու	Աղ
Na2O BaO CO2 Al2O3 MgO SO3	Ca(OH)2 Fe(OH)2 NaOH Al(OH)3	H2SO4 H3PO4 HNO3 HCl	AgNO3 NaHCO3 K2SiO3 NaCl CaCl2

9. Ո՞ր  շարքում է  գրված ֆոսֆոր,  թթվածին,  ածխածին, երկաթ և ազոտ քիմիական տարրերի նշանները.

    1)  F, C, P, Si, Na
    2)  O, C, Li, K, Ba
    3)  P, O, C, Fe, N
    4)  K, Na, P, Fe, C                                                                                                             

10. Ո՞ր տարրական մասնիկներից է կազմված ատոմը.
    1)  միայն էլեկտրոններից
    2)  նեյտրոններից  և  էլեկտրոններից
    3)  պրոտոններից, էլեկտրոններից  և  նեյտրոններից
    4)  միայն պրոտոններից

11.  Բնութագրեք հետևյալ P տարրի ատոմը ըստ հետևյալ սխեմայի.

ա)  քիմիական  տարրի  նշանը 

P
բ)  կարգաթիվը, միջուկի  լիցքը

Z =+15
գ)  ատոմի  բաղադրությունը (պրոտոնների, նեյտրոնների, էլեկտրոնների  թիվը)…
դ)  պարբերության  համարը, լրիվ  լրացված  էներգիական  մակարդակների  թիվը 

3

ե)  խմբի  համարը, ենթախումբը (գլխավո՞ր  է, թե՞ երկրորդական), արտաքին էներգիական  մակարդակում  էլեկտրոնների  թիվը 

Խումբ V

զ)  էլեկտրոնների  բաշխումն  ըստ էներգիական  մակարդակների 

3s23p3

է)  էլեկտրոնային  բանաձևը (էլեկտրոնների  բաշխումն ըստ էներգիական մակարդակների  և  ենթամակարդակների)

ը) ո՞ր հատկություններն  են  ավելի  ուժեղ  արտահայտված`  մետաղակա՞ն, թե՞   ոչ մետաղական 

ոչ մետաղական

  թ)  ինչպիսի՞  պարզ  և  բարդ  նյութերի  օրինակներ  գիտեք, որոնց  բաղադրության  մեջ առկա  է  այդ   տարրի  ատոմներ 

NaOH, Al(OH)3, Ca(OH)2, Fe(OH)2

ժ)  Կատարեքհաշվարկներ ` որոշեք  այդ  տարրի  մեկ  ատոմի  զանգվածը` m_o (գ),

տարրի  առաջացրած  օքսիդի  հարաբերական  մոլեկուլային  զանգվածը`M_r,

տարրերի  զանգվածային   հարաբերությունները, զանգվածային  և մոլային բաժինները

օքսիդում:

<<Նյութերի  հատկությունները՝ ֆիզիկական, քիմիական,ֆիզիոլոգիական>>                            

Նյութերը դասակարգել,տեղադրել աղյուսակում,անվանել,գրել բանաձևերը: Նկարագրել  ֆիզիկական  հատկությունները՝ գույնը, ագրեգատային  վիճակը(պինդ, հեղուկ, գազային), եռման,հալման ջերմաստիճանները, ջերմա-,էլեկտրահաղորդականությունը, լուծելիությունը ջրում  և այլն:

Նյութի ֆիզիկական հատկությունները դիտարկում են կամ չափում են առանց նոր նյութ ստանալու։ 

Նյութի քիմիական հատկությունները քիմիական փոխազդեցություններին մասնակցելու ընդունակություն ունեն, երբ առաջանում են նոր նյութեր, նոր ֆիզիոլոգիական հատկություններ։

Նյութի ֆիզիոլոգիական հատկությունը ազդեցությունն է կեդանի օրգանիզմի վրա՝ դրական կամ բացասական։

Պարզ նյութեր	Բարդ նյութեր
N(ազոտ)	կերակրի աղ(NaCl)
Օ(թթվածին)	շաքար
	Ջուր (H2O)
	Պղնձարջասպ
	Նատրիումի հիդրոկարբոնատ
	Ացետոն

• H₂O-սովորական ջուր-անօրգանական
• NaCl-կերակրի աղ-անօրգանական
• C₁₂H₂₂O₁₁-սախարոզ-օրգանական
• O₂-թթվածին
• C₂H₅OH-էթիկ սպիրտ, գինու սպիրտ, կոնյակի սպիրտ, բժշկական սպիրտ-օրգանական
• H₂-ջրածին-անօրգանական
• N₂-ազոտ-անօրգանական
• CH₃COOH-քացախաթթու-օրգանական
• NaHOO₃-խմելու սոդա”նատրիումի հիօդրոկարբոնատ-անօրգանական
• Na₂CO3″10 H₂O-լվացքի սոդա
• Fe-երկաթ-անօրգանական
• Cu-պղինձ-անօրգանական

1. Նյութի անվանում՝ Ջուր – համար մեկ նյութը բնության մեջ

• Բանաձ — H2O
• Ագրեգատային վիճակ — հեղուկ
• Հոտ և համ — չունի
• Գույն — չունի
• Փայլ — չունի
• Խտություն — 1,00
• Լուծելիությունը ջրում — չի լուծվում
• Պլաստիկություն — չունի
• Ջերմաէլետրահաղորդականություն — չունի
• Համան և եռման ջերմաստիճան —  0, 100

2. Նյութի անվանում — Կերակրի աղ

• Բանաձև — NaCl
• Ագրեգատային վիճակ — պինդ
• Հոտ և համ — ունի
• Գույն — չունի
• Փայլ — չունի
• Խտություն — 2,17
• Լուծելիությունը ջրում — լավ
• Պլաստիկություն — չունի
• Ջերմաէլետրահաղորդականություն — ունի
• Համան և եռման ջերմաստիճան — 801, 1465

3. Նյութի անվանում — Սախարոզ

• Բանաձև — C₁₂H23O₁₁
• Ագրեգատային վիճակ — պինդ
• Հոտ և համ — ունի
• Գույն — ունի
• Փայլ — չունի
• Խտություն — 1,59
• Լուծելիությունը ջրում — լավ
• Պլաստիկություն — չունի
• Ջերմաէլետրահաղորդականություն — չունի
• Համան և եռման ջերմաստիճան — 185, քայքայվում է

4. Նյութի անվանում — թթվածին

• Բանաձև- O₂
• Ագրեգատային վիճակ — գազային
• Հոտ և համ — չունի
• Գույն — չունի
• Փայլ — չունի
• Խտություն — 0,00143
• Լուծելիությունը ջրում — քիչ
• Պլաստիկություն — չունի
• Ջերմաէլետրահաղորդականություն — ունի
• Համան և եռման ջերմաստիճան — —219, -183

5. Նյութի անվանում — Ազոտ

• Բանաձև — N₂
• Ագրեգատային վիճակ — գազային
• Հոտ և համ — չունի
• Գույն — չունի
• Փայլ — չունի
• Խտություն — 0,00125
• Լուծելիությունը ջրում — քիչ
• Պլաստիկություն — չունի
• Ջերմաէլետրահաղորդականություն — ունի
• Համան և եռման ջերմաստիճան — -210, -196

6. Նյութի անվանում — քացախաթթու

• Բանաձև — CH3COOH
• Ագրեգատային վիճակ — հեղուկ
• Հոտ և համ — ունի
• Գույն — ունի
• Փայլ — չունի
• Խտություն — 1,05
• Լուծելիությունը ջրում — միախառնվում է ցանկցած հարաբերակցությամբ
• Պլաստիկություն — չունի
• Ջերմաէլետրահաղորդականություն — չունի
• Համան և եռման ջերմաստիճան — 17, 118

7. Նյութի անվանում — էթիլ սպիրտ

• Բանաձև — C2H5OH
• Ագրեգատային վիճակ — հեղուկ
• Հոտ և համ — ունի սուր հոտ
• Գույն — չունի
• Փայլ — չունի
• Խտություն — 0,79
• Լուծելիությունը ջրում — լուծվում է
• Պլաստիկություն — չունի
• Ջերմաէլետրահաղորդականություն — չունի
• Հալման և եռման ջերմաստիճան — -114, 78

8․Նյութի անվանում — երկաթ

• Բանաձև —  Fe
• Ագրեգատային վիճակ — պինդ
• Հոտ և համ — չունի
• Գույն — ունի
• Փայլ — ունի
• Խտություն — 7,87
• Լուծելիությունը ջրում — չի լուծվում
• Պլաստիկություն — չունի
• Ջերմաէլետրահաղորդականություն — ունի
• Հալման և եռման ջերմաստիճան — 1539, 2870

• Ինչպիսի՞ տարրերից են կազմված նյութը,ատոմների քանակը
• Հաշվեք հարաբերական մոլեկուլային զանգվածները՝Mr
• Որոշեք տարրերի զանգվածային բաժինները՝w,զանգվածային հարաբերությունները  և  տարրերի  մոլային  բաժինները բարդ  նյութերում:

FeO

1. Ատոմների քանակ

N(Fe)=1ատոմ

N(O)=1ատոմ

2. Զանգվածային հարաբերությունները

m(Fe):m(O)=56:16=23:8

3. Ատոմների զանգվածային բաժինները բարդ նյութերում

w(Fe)=?%

w (O)=?%

Mr (FeO)=56+16=72

w (Fe)=56/72*100%=77,77%

w(O)=100%-77,77%=22,23%

P₂O₅

1. Ատոմների քանակ

N(P)=2 ատոմ

N(O)=5 ատոմ

2. Զանգվածային հարաբերությունները

m(P):m(O)=2 *Ar(P):5*(O)=62:80=31:40

3. Ատոմների զանգվածային բաժինները բարդ նյութերում

w(P)=?%

w(O)=?%

Mr=2*31+5*16=142

w(P)=31/142*100%=21,83%

w(O)=100%-21,83%=78,17%

Al₂O₃

1. Ատոմների քանակ

N(Al)=2 ատոմ

N(O)=3 ատոմ

2. Զանգվածային հարաբերությունները

m(Al):m(O)=2*Ar(Al):3*Ar(O)=54:48=9=8

3. Ատոմների զանգվածային բաժինները բարդ նյութերում

w(Al)=?%

w(O)=?%

Mr=2*27+3*16=102

w(Al)=27/102*100%=26,47%

w(O)=100%-26,47%=73,53%

Пожилые брат и сестра Мэтью и Марилла Катберты решают усыновить мальчика для помощи на их семейной ферме. Когда Мэтью отправляется на железнодорожную станцию, чтобы забрать ребенка, он с удивлением обнаруживает там лишь рыжеволосую Энн – энергичную и разговорчивую тринадцатилетнюю сироту с непростой судьбой, которую прислали в результате путаницы. Поначалу Катберты намереваются вернуть Энн в приют, однако со временем девочке удается растопить их сердца и стать неотъемлемой частью маленького городка, который помог ей обрести настоящий дом.

Мне очень понравился этот сериал, потому что там рассказывается  о человеческих проблемах, но больше всего внимания уделяется проблемам подросткового возраста. Энн высмеивали за ее рыжие волосы. Но она меняет всех и они начинают любить Энн.

Рэй Бредбери «Улыбка»

https://youtu.be/QNMBNxwH2DA

Когда цевелизация пыталась все уничтожить, настала очередь картины Леонардо да Винчи «Мона Лиза». Люди часами выстраивались на главной площади, чтобы уничтожить эту картину. Но один из них, Том, не смог обидеть улыбающуюся женщину на фотографии. Он взял с собой кусочек улыбки – он всегда держал ее при себе. Он был единственным, кто ценил искусство.