1.Սեպտեմբեր 2-8-ը
Նախագծային շաբաթ
Աբրահամ Լինքոլնի նամակի վերլուծությունը
2.Սեպտեմբերի 9-15-ը /Հայոց պատմություն/
Առաջադրանք 1.
Առաջադրանք 2.
https://wordpress.com/block-editor/post/narehakobyan.home.blog/87
3.Սեպտեմբերի 16-22 /Նոր դարերի պատմություն/
Առաջադրանք 1
Առաջադրանք 2
4.Սեպտեմբերի 23-29 /Հայոց պատմություն/
Առաջադրանք 1
Առաջադրանք 2
Աբրահամ Լինքոլնի նամակը իր որդու ուսուցչին
Աբրահամ Լինքոլը փորձում էր իր որդուն հասկացնել, որ կյանքը այդքան հեշտ բան չէ։ Որ ամեն ինչ պետք է վաստակել դժվարությամբ։ Նա խնդրել էր ուսուցչուն, որպիսզի նա հասկացնի երեխային, որ կան բարի և չար կողմերը։ Լինքոլը ուզում էր իր որդին լիներ խիզախ, համբերատար և չհուսահատվի պարտություններից։
Իմ կարծիքով, Լինքոլը շատ հոգատար հայր է իր տղու հանդեպ։ Նա խնդրում է ուսուցչուն, որպիսզի նա սովորեցնի իր որդուն ճիշտ ապրել։ Պետք է երեխաներին սովորեցնել ուրախանալ հաղթանակին, և չտխրել պարտությունին։ Ինձ այս պատմությունից դուր եկավ այս հատվածը;
Թույլ տվեք, որ նա համբերատար լինի, որպեսզի դառնա խիզախ: Սովորեցրեք, որ նա միշտ ինքն իրեն հավատա, որովհետև այդ դեպքում նա միշտ հավատ կունենա մարդկության հանդեպ: Այս ամենը հեշտ չէ, բայց տեսեք՝ ինչ կարող եք անել… Նա այնպիսի սիրուն տղուկ է, իմ որդին…
Իմ կարծիքով շատ ճիշտ է, մարդ պետք է հավատա իր վրա։ Ամեն մեկը պետք է հավատա, որպիսզի ամեն ինչ կարողանա։ Հույսով եմ ուսուցչուհին կատարեց նրա խնդրանքները և սովորեցրեց տղային ճիշտ ապրել։
Առաջադրանք 2.
Դասարանական
«Զինված պայքարը Սյունիքում»/էջ 20, պատասխանել հարցերի/
Տանը
Համեմատել զինված պայքարը Արցախում և Սյունիքում/ մեկ էջի սահմանում/սկիզբը, ընթացքը, ավարտը, համեմատում, ամփոփում/, օգտագործված աղբյուրները նշել/
Պայքարն Արցախում
XVIII դարի սկզբին Իրանը հայտնվում է չափազանց ծանր դրության մեջ։ Դա նպաստավոր պայմաններ էր ստեղծել հպատակ ժողովուրդների ազատագրական պայքարի ծավալման համար։ Պարսից շահին ապստամբներից պաշտպանելու պատրվակով Պետրոս I–ը 1722 թ. արշավանք կազմակերպեց մերձկասպյան տարածքներ: Պարսկաստանի թուլացումից շտապեց օգտվել նրա վաղեմի հակառակորդը` Օսմանյան կայսրությունը, որը
ձեռնամուխ եղավ Պարսկաստանի արևմտյան նահանգների նվաճմանը: Ռուսաստանի ազդեցության ուժեղացումը կանխելու համար Թուրքիան նպատակադրվեց գրավել նաև այսրկովկասյան տարածաշրջանը: 1723 թ.հունիսին թուրքական զորքերը զավթեցին Թիֆլիսը և շարժվեցին Գանձակ: Գերիշխանության համար ընթացող ռուս–թուրքական մրցակցությունն ավարտվեց 1724 թ. հունիսի 12–ինԿոստանդնուպոլսում կնքված պայմանագրով: 1724թ․ Թուրքերը հարձակվում են հայկական բնակավայրերի վրա։ Հունիսի 7–ինթուրքական զորքը պաշարում է Երևանը: 1724 թ. սեպտեմբերի 26–ինԵրևանն անձնատուր է լինում: Թուրքերի կորուստները կազմեցին շուրջ 20000 մարդ: Արցախի ազատագրական ուժերը 1724 թ. թուրքական զորքերի դեմ համատեղ գործելու մասին համաձայնագիր կնքեցին Գանձակի մահմեդականների հետ: Համագործակցելու առաջարկներ արվեցին նաև պարսկական իշխանություններին: Հուսադրող էր ազգային գործիչ Իվան Կարապետի ժամանումը Ռուսաստանից՝ ազատագրական պայքարին օժանդակելու խոստումներով: 1725 թ. մարտին թուրքական երեք զորամասեր ներխուժեցին Վարանդա գավառ: Անհաջողության մատնվեց նաև Արցախի դեմ թուրքական հաջորդ հարձակումը: 1726 թ. օսմանյան զինուժի՝ Շուշին գրավելու փորձերը հաջողություն չունեցան: Հայերը ճիշտ է պարտություն կրեցին, բայց այդ պայքարը ոգեշնչող դեր ունեցավ հայ ժողովրդի հետագա սերունդների համար։
Պայքարը Սյունիքում
Ի տարբերություն Արցախի՝ Սյունիքում հայկական ուժերը սկզբնական շրջանում համախմբված չէին: Անհանգստացնող հանգամանք էր նաև այնտեղ պարսկամետ ուժերի ազդեցությունը: Ազատագրական շարժումը համախմբելու համար քայլեր ձեռնարկվեցին: Վրաստանի թագավոր Վախթանգ VI–ը, ըմբռնելով հայ ազատագրական շարժման կարևորությունը, Հայաստան ուղարկեց հայ զինվորականների՝ Դավիթ բեկի գլխավորությամբ: Նրանք 1722 թ. հասան Սյունիք ու հաստատվեցին Շինուհայր ավանում: Դավիթ բեկի ղեկավարությամբ ստեղծվեց ռազմական խորհուրդ, զորքի սպարապետ նշանակվեց Մխիթարը: Առաջին լուրջ հարվածը 1722 թ. աշնանը հասցվեց ջևանշիր կոչվող քոչվոր ցեղին: Այդ հաղթանակը մեծ հեղինակություն բերեց Դավիթ բեկին: Տաթևը դարձավ Դավիթ բեկի նստավայրը: Հետագայում հայկական ուժերի կարևոր հաղթանակներից էր Զևայի (Զեյվա) և Որոտանի բերդերի ազատագրումը: Ավելի քան մեկամյա պայքարից հետո հաջողվեց Սյունիքի մեծ մասնազատագրել: Դավիթ բեկի գլխավորությամբ 1724 թ. ստեղծվեց հայկական իշխանություն, որի կենտրոնը դարձավ Հալիձորի բերդը: Ահագնացող օսմանյան վտանգը պարսից Թահմասպ II շահին ստիպեց ճանաչել հայկական իշխանությունը: Շահը կոչ արեց շրջակա պարսկական կառավարիչներին ճանաչելու Սյունիքի հայկական իշխանությունը, ռազմական օժանդակություն ցուցաբերելու և գործելու համաձայնեցված: Երևանը գրավելուց հետո թուրքական զորքերը շարժվեցին դեպի Սյունիք և Ատրպատական: 1727 թ. մարտին թշնամին պաշարեց Հալիձորի բերդը: Որոշվեց ճեղքել պաշարումը և անցնել հակահարձակման: Շուրջ երեք հարյուր զինյալներ, աննկատ դուրս գալով բերդից, հանկարծակի հարվածեցին թշնամուն և, խուճապի մատնելով, մեծ կորուստներ պատճառեցին: Թշնամին կորցրեց 148 մարտական դրոշ: Նրանից խլվեց հայերից կողոպտված ունեցվածքը: Հալիձորի հաջողությունը թուրքերի դեմ տարած ամենախոշոր հաղթանակն էր: Հետո հայերը ազատեցին նաև մեղրին։ Դավիթ բեկը 1728 թ. անակնկալ մահացավ: Զինվորական հրամանատարությունը ստանձնեց Մխիթար սպարապետը: Սակայն 1730 թ. Խնձորեսկ գյուղի մոտ Մխիթար սպարապետի դավադիր սպանությունից հետո հայոց զինուժի կազմալուծումն այլևս հնարավոր չեղավ կասեցնել: Հայերը ոչ սյունիքում, ոչ արցախում հաղթանակ չկրեցին, սակայն նրանք ամբողջ ընդացքում միշտ պայքարեցին, ունեցան խոշոր հաղթանակներ։
Օգտագործված աղբյուրները / Հայոց պատմության 8-րդ դասարանի դասագիրք։
«Ազատագրական պայքարը Արցախում» (Էջ12-16պատմել)
Համացանցից ուսումնասիրել Դավիթ Բեկ
Դավիթ Բեկը սյունեցի է: Ծառայել է Վրաց Վախթանգ VI թագավորի բանակում և նրա ճանաչված զորավարներից էր: Սյունիքի 50 տանուտերերի ու մելիքների անունից և Ստեփանոս Շահումյանի խնդրանքով Վրաց թագավորը 1722 թ-ին Դավիթ Բեկին 30 կտրիճներով ուղարկել է Կապան՝ գլխավորելու ազատագրական պայքարը: Հաստատվելով Շինուհայր ավանում՝ նրանք իրենց շուրջն են համախմբել տեղի զինված ուժերը, վերականգնել են հին բերդերն ու ամրությունները, ստեղծել ռազմական հենակետեր և ռազմական խորհուրդ: Աչքի ընկած զորականներից Մխիթարը նշանակվել է սպարապետ, առանձին զորաջոկատների հրամանատարներ են դարձել Տեր-Ավետիսը, Փարսադանը, Թորոսը և ուրիշներ:
Առաջին հաղթական մարտը Դավիթ Բեկը մղել է 1722 թ-ի աշնանը՝ ջևանշիր քոչվոր ցեղի դեմ, ապա հակահարված է հասցրել մահմեդականություն ընդունած հայ մելիքներ Բաղրին (Տաթևի մոտ), Ֆրանգյուլին (Արծվանիկում) և թուրք-թաթարական մի շարք ցեղապետների: 1724 թ-ի սկզբին օգնության հասած Արցախի ազատագրական շարժման ղեկավար Ավան Յուզբաշու զորամասի (2 հզ. մարտիկ) հետ հաղթական մարտեր է մղել Օրդուբադի, Նախիջևանի, Բարգուշատի, Ղարադաղի խաների դեմ և, ազատագրելով Հալիձորը, Խնձորեսկը, Զեյվան, Որոտանը, Սյունիքում ստեղծել է հայկական անկախ իշխանապետություն, որի կենտրոնն էր Հալիձորի բերդը: 1724–25 թթ-ին Դավիթ Բեկը և նրա զորահրամանատարները հաջող մարտերով երկրամասը մաքրել են մահմեդական հրոսակներից:
1724 թ-ի սեպտեմբերի 26-ին` Երևանի գրավումից հետո, թուրքական զորքերը շարժվել են դեպի Սյունիք և Ատրպատական: 1726 թ-ին փորձել են գրավել Սյունիքը և վերջ տալ հայկական իշխանությանը: Օսմանյան զորքերին և նրանց միացած տեղացի մահմեդական իշխանավորների զինուժին հաջողվել է գրավել մի շարք հայկական բնակավայրեր: Դավիթ Բեկը ստիպված իր զորքով ամրացել է Հալիձորի բերդում: 1727 թ-ի մարտին թուրքերը պաշարել են Հալիձորը: Յոթ օր շարունակ զորավարը հետ է մղել թշնամու համառ գրոհները, այնուհետև որոշել է ճեղքել պաշարումը և դուրս գալ շրջափակումից: Պաշարվածները, աննկատ դուրս գալով բերդից, հանկարծակի հարձակվել են հակառակորդի վրա: Խուճապի մատնված թշնամու զորքերը, կորուստներ տալով, փախուստի են դիմել: Հալիձորի հաղթանակն օսմանյան բանակների դեմ ամենախոշորն ու նշանավորն էր: Հետապնդելով թշնամուն՝ հայկական զորքերն ազատագրել են նաև Մեղրին, որտեղ նահանջից հետո կենտրոնացել էր օսմանյան զորաբանակը: 1727 թ-ին Դավիթ Բեկը բանակցել է Ատրպատականում գտնվող Պարսից շահ Թահմազի հետ, որը ճանաչել է նրա իշխանությունը Սյունիքում և տվել դրամ հատելու իրավունք: 1728 թ-ին հանկարծամահ եղած Դավիթ Բեկին փոխարինել է Մխիթար Սպարապետը և թուրքերի դեմ Սյունիքի ազատագրական պայքարը գլխավորել մինչև 1730 թ.:
Քանի որ Օսմանյան Իրանի
2. Հայաստանի ազատագրման գործին հայության ո՞ր խավերն էին մասնակցում:
Հայ ունևորների և հոգևորների խավը։
3. Նշե՛ք Հայաստանի ազատագրական պայքարի ժամանակի հայտնի գործիչների:
Խաչատուր Գաղատացին, մահտեսի Շահմուրատը, Հովհաննես Թութունջին, Գրիգոր Լուսիկենցը և այլք:
4. Ի՞նչ նպատակով և ե՞րբ Հակոբ Դ Ջուղայեցին գումարեց գաղտնի ժողով: Ի՞նչ
որոշում կայացրեց ժողովը:
Էջմիածնում 1677 թ. գումարեց գաղտնի ժողով: Ժողովը որոշեց դիմել Եվրո
պայի օգնությանը:
5. Ո՞վ էր Իսրայել Օրին: Ինչո՞ւ էր նա Հայաստանի ազատագրման համար բանակ
ցում Հովհան Վիլհելմի հետ:
Իսրայել Օրին հայ ազգային–ազատագրական շարժման գործիչ էր: Գերմանիան այդ ժամանակ հաջողությամբ պայքարում էր Օսմանյան կայսրության դեմ, ուստի կարող էր
կարևոր դեր խաղալ Հայաստանի ազատագրման գործում: Այս ամենը հաշվի առնելով` Օրին Վիլհելմի հետքննարկում է Հայաստանի ազատագրության հարցը:
6. Ե՞րբ կայացավ Անգեղակոթի ժողովը, ի՞նչ որոշում ընդունեց այն:
Անգեղակոթ գյուղում 1699 թ․ հրավիրվում է գաղտնի խորհրդակցություն։ Որոշվում է լիազորել Օրուն շարունակել բանակցությունները արևմտաեվրոպական երկրների, ինչպես և Ռուսաստանի հետ։
7. Ինչու՞ Հովհան Վիլհելմը Օրուն խորհուրդ տվեց օգնության խնդրանքով դիմել
Ռուսաստանին: Ինչպե՞ս արձագանքեց Պետրոս I–ը Ի. Օրու խնդրանքին:
Եվրոպայում Հայաստանի ազատագրության համար իրական օժանդակություն չստանալով` Օրին Վիլհելմի խորհրդով մեկնում է Ռուսաստան։ Պետրոս I–ը, որ Շվեդիայի դեմ պատերազմի մեջ էր, հուսադրում է Օրուն, որ պատերազմի բարեհաջող ավարտից հետո կզբաղվի Հայաստանի հարցով:
8. Ե՞րբ է տեղի ունեցել Օրու դեսպանագնացությունը, ի՞նչ արդյունք այն ունեցավ:
Օրին իր դեսպանախմբով 1708 թ.ուղևորվում է դեպի Այսրկով կաս և Պարսկաստան: 1709 թ. լինում է Պարսկաստանի մայրաքաղաք Սպահանում և նույն թվականի կեսերին բռնում վերադարձի ճանապարհը:
9. Ո՞վ էր Գանձասարի կաթողիկոսը և ինչո՞ւ էր նա միացել Օրուն:
Գանձասարի կաթողիկոսը Եսայի Հասան-Ջալալյանն էր։ Վերջինս, ամենայն հավանականությամբ՝ որպես Ռուսաստանի հետ ստեղծվող դաշինքի կողմնակից, պետք է պաշտոնապես Հայաստանի ազատագրության հարցի շուրջ բանակցեր Պետրոս I–ի հետ: Բայց 1711թ. օգոստոսին մերձկասպյան Աստրախան քաղաքում տարօրինակ հանգամանքներում Իսրայել Օրին հանկարծամահ է լինում: Խափանվում է կաթողիկոս Եսայի Հասան–Ջալալյանի ծրագիրը, և նա հարկադրված վերադառնում է հայրենիք:
Վերհիշիր նախորդ տարվա թեմաներից , հիմնավորիր ինչով է տպավորվել/Հայոց պատմություն 7-րդ դասարան, 15 նախադասությամբ/:
Վերհիշելով նախորդ տարվա անցածը՝ լրացնել բաց թողնված բառերը:
Անդրադառնալով հայ ժողովրդի համար թուրք–պարսկական պատերազմների աղետալի հետևանքներին` XVII դարի եվրոպացի հեղինակ Ժան Շարդենն արձանագրում է, որ «Աշխարհում չկա մի այլ երկիր, ուր տեղի ունեցած լինեին այդքան շատ արյունահեղ ընդհարումներ… նա (Հայաստանը) հանդիսացավ ռազմական գործողությունների թատերաբեմ Օսմանյան կայսրության և Սեֆյան Պարսկաստանի մղած վերջին պատերազմներում: Օսմանյան Թուրքերը կռվում էին ամբողջ Հայաստանը նվաճելու համար, սակայն բավարարվեցին այն արևելյանի հետ բաժանելով, այդուհանդերձ, նրանք տիրեցին նրա մեծագույն մասին»:
1555 թ. Ամասիայում Օսմանյան կայսրության և Պարսկաստանիպետությունների միջև հաշտության պայմանագիր է կնքվում, համաձայն որի` թուրք–պարսկական սահմանագիծն անցնում էր Հայաստանի տարածքով: Հայաստանի արևմտյան մասն անցնում էր Օսմանյան կայսրությանը, իսկ արևելյան` Իրանին:
/արևմտյան, Օսմանյան, , արևելյանը ,Սեֆյան, թուրքեր, պարսիկներ/
Ներկայացնել ՙՙազատագրական պայքար՚՚, «հեղափոխություն»հասկացությունների բացատրությունը:
Ազատագրական պայքար- հանուն ազատության մղվով պայքար։
Հեղափոխություն- իշխանության մեջ արմատական փոփոխություն
Հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարի նախադրյալները/ կարդալ էջ 7-10, պատասխանել հարցերին:
Տանը
«Իսրայել Օրին ազատագրական գործիչ»
Իսրայել Օրին հայ ազգային–ազատագրական շարժման գործիչ էր: ՍյունիքումևԱրցախումունենալով գաղափարակիցներ՝ նաարմատավորեց Հայաստանի ազատագրության գաղափարը նրանց մեջ։Արդյունքում իր մահից մեկ դար անցԱրևելյանՀայաստանըմիացվեցՌուսական կայսրությանը: Դեռ այն ժամանակազատագրված հայկական հողերի վրա այսօր կան հայկական երկուպետականություններ՝Հայաստանի ՀանրապետությունուԱրցախիՀանրապետություն։
ԱՐԱՔՍ ՔԱԼԻՋՅԱՆ 